SUREJA TEKATHUR
Të respektuar miq, ne javën e kaluar filluam me suren Tekathur, folëm për shkakun e zbritjes të kësaj sureje. Thamë edhe javën e kaluar se shkaku i zbritjes së sureve është njëri prej elementeve shumë të rëndësishme në bazë të së cilës kemi mundësi të konstatojmë se për çfarë mesazhi bëhet fjalë në sure. Këtu kisha dëshirë të them edhe diçka. Allahu xh.sh. kur flet për Kur’anin e lartëmadhëruar dhe kur flet për fjalët e Pejgamberit s.a.v.s., njerëzit që neve na informjnë në lidhje me Kur’anin dhe fjalët e Pejgamberit a.s. i ndanë në dy grupe. Njëri grup janë njerëzit të cilët na informojnë në mënyrë të drejtë, të saktë, që këta në traditën tonë islame janë të emruar si sudaka ose si sadik, me sëdk, me sinqeritet. Grupi i dytë janë ata të cilët i përgënjeshtrojnë ajetet e Kur’anit dhe hadithet e Pejgamberit s.a.v.s., dhe janë të emëruar si kadhibun, gënjeshtarë. Si do ta konstatojmë se një lajm të cilin e marrim prej Pejgamberit s.a.v.s. po edhe prej Kur’anit të lartëmadhëruar, dhe mesazhin të cilin kemi dëshirë t’ua bartim njerëzve, nuk përcillet prej grupit të dytë. Këtë nuk do të kishte dëshiruar askush prej njerëzve të arsyeshëm ta bëjë, ngase Pejgamberi a.s. thotë Men kedhebe alejje muteammiden feljetebeveu mek’adehu mine’n- nar kush thotë diçka me qëllim, e bartë një informatë të cilën unë nuk e kam thënë, me qëllim i përgënjeshtëron fjalët e mia, flet gënjeshtra duke keqpërdorur autoritetin tim, le ta dijë që ia kam pregatitur një ulëse në xhehenem. Qëllimin e kam dikund tjetër. Për të qenë i sigurtë për lajmin të cilin ua bartim të tjerëve se është lajm i drejtë, i saktë që është marrë prej Pejgamberit a.s. duhet shumë mirë të analizohen rrethanat në bazë të cilave Pejgamberi a.s. e ka thënë një fjalë. Poashtu edhe për ajetet vlen e njejta, duhet të analizohen rrethanat e zbritjes së ajetit, për shkak se dimensioni njerëzor i ajetit është ashtu si e ka kuptuar Pejgamberi a.s. dhe ashabët e Pejgamberit a.s., ky është dimensioni i parë, njerëzor, pasi në të kundërtën ajeti ngel në dimensionin hyjnorë, nuk kemi mundësi ti hyjmë ajetit në mënyrë direkte në esencë. Disa herë e kemi përmend se ajetet, namazi, ibadetet janë për ne edhe shembuj si do të jetojmë, e njëjta vlenë edhe për mendimet e njerëzve. P.sh. kohëve të fundit ka një pazar të rrezikshëm të mendimeve, edhe shpesh herë njerëzit thonë, mirë bre hoxhë rri me këtë thotë kështu, rri me atë thotë ashtu, ai tjetri thotë edhe më ndryshe. Njerëzit serioz së paku njerëzit të cilët i dëgjojnë dhe i dëgjojnë për çështje të rëndësishme të jetës, së paku duhet të mundohen ta mësojnë se kush janë, pastaj në çfarë rrethana e kanë thënë, sa kanë njohuri pët çështjen të cilën e thonë, cilit rajon të mendimit i takojnë, të gjitha këto janë çështje të rëndësishme, edhe për ajete edhe për hadithe. Pra, për këtë sebebi nuzuli, atë që ne para çdo sureje e përmendim, shkaku i zbritjes së sures është i rëndësishëm për ta kuptuar mesazhin dhe në çfarë mënyra do të kemi mundësi që ta ndjekim urdhërin e ajetit.
Kjo sure është një sure e përgjithshme, është në sure ku Allahu xh.sh. thotë, ju i braktisët të gjitha punët të cilat janë shumë të rëndësishme dhe vrapuat pas pasurisë, që të shtoni pasuri, ta ngritni pozitën, ta shtoni bereqetin e kësaj bote. Sikur ajeti na drejtohet në mënyrë direkte neve, i drejtohet shoqërisë së konsumit të cilën momentalisht jemi duke e përjetuar, ngase tërë filozofinë e kemi koncentruar për rritjen e çështjeve materiale edhe pse që të gjithë jemi të bindur se nuk kemi mundësi që ti kemi me vete asnjëherë. Pra nuk janë vlera të përjetshme por janë vlera të cilat fizikisht në momentin e vdekjes asnjëra prej tyre nuk do të ngelin me ne. E pra, a duhet të ikim prej këtyre vlerave, jo, por metoda të ciën neve Pejgamberi s.a.v.s. na e përcjell se si duhet të sillemi me ato, është që këto vlera materiale ti shndërrojmë në vlera të cilat janë të përjetshme shpirtërore. Për këtë ekziston zekati, për këtë ekziston sadakaja, për këtë ekziston ky moment që ne e ndajmë diturinë, mundohemi t’ia përkujtojmë njëri tjetrit disa çështje të njerëzishme. Të gjitha këto ekzistojnë me qëllim që të mirat tona të cilat janë materiale, të dimensionit material, ta përjetojnë shpirtërinë dhe të kthehen në shpirtëri te njeriu. E njëjta vlenë edhe për diturinë, ta dini, çdo dituri që nuk shndërrohet në sjellje, nuk e merr vendin e karakterit te njeriu, ajo nuk është dituri, prej saj nuk ka dobi njeriu. Edhe kohëve të fundit një pjesë e kolegëve tanë, e ka përdorur çështjen, o Zot më ruaj mua prej dijes që është e pa dobishme, min ilmin la jenfau, dhe kryesisht e kanë përkthyer se në këtë pjesë të diturisë bën pjesë filozofia, se, siç thonë ata, filozofia është një shkencë që nuk ka dobi prej saj. Nu ka të bëjë me këtë, nga aspekti i kësaj bote të gjitha shkencat janë të dobishme, por shkencë e padobishme është ajo shkencë, ajo dituri e cila nuk punon në karakterin e njeriut, prej asaj nuk ka dobi. Ajo shkencë e cila ngelet vetëm në arsyen e njeriut, ajo nuk ka dobi. P.sh. ai është një mjek shumë i mirë, mirëpo nëse të gjithë filozofinë e medicinës e ka se si të merr sa më shumë ryshfet prej dikujt, atëherë kjo dituri është dituri e padobishme, edhe pse dituria e mjekësisë dihet si dituri shumë e dobishme. Për atë Allahu xh.sh. thotë, a ju i braktisët të gjitha punët e kësaj bote dhe u hutuat, vrapuat të garoni me njëri tjetrin për rritjen e pasurisë. Ju e dini që fakiri, disa herë e kemi biseduar, botkuptimi im mbi islamin është që muslimanët duhet të jenë shumë të pasur, botkuptimi im mbi islamin është që muslimanët duhet të jenë shumë profesionist, këtë na e kërkon feja, e kanë farzi ajn, që ti bëjnë këto gjëra, por jë në dëm të ahiretit të tyre, jo në dëm të së njerzishmes, jo në dëm të shpirtërisë së tyre, por ato të dyja të ecin paralelisht. Kjo ka mundësi të bëhet, nuk është diçka që nuk bëhet, edhe jetën njeriu e jeton por edhe në anën tjetër i ndihmon edhe idesë, edhe njerëzve tjerë, edhe familjes, e kështu me radhë.
Pra, kur thotë, elhakumu’t- tekathur, rivaliteti i juaj, ju hutoheni pas pasurisë, e ka për qëllim që atë pasuri ku vet pasuria, ose pozita, ose dituria, ose fama, ose edhe tjerat anomali të unit në këtë botë, janë shndërruar në element që ju nuk shihni asgjë pos tyre, e keni si qëllim të jetës tuaj. Për derisa ato janë si mjete për të iu përkushtuar Allahut xh.sh. gjithsesi se janë më të dobishme se sa mos ti kesh.
Hatta zurtumu’l- mekabir, derisa ti vizitoni varrezat. Këtu ka disa sygjerime Allahu xh.sh. Një, d.m.th. thotë që këtë rivalitetin e vazhduat derisa vdiqët, kur vdiqët më nuk mundët të bëni rivalitet, ajo e gjitha për çka garuat ju ka ngelur në botën tejrtër. E dyta, sikur na thotë neve Allahu xh.sh., ajeni duke bërë rivalitet a ?, jeni duke bërë rivalitet në pasuri, jeni duke bërë rivalitet në pozitë, jeni duke garuar në këto çështje, atëherë urdhëroni vizitoni varrezat, atëherë do ta shihni që nuk ia vlenë këtë që jeni duke e bërë. Ka një hadith të Pejgamberit s.a.v.s. që e keni dëgjuar disa herë, po do ua përmendi përsëri dy hadithe sonte. Hadithi i parë është “Ve kefa bi’l-meuti alejkum vaidha”për ju këshilltarë më i mirë është vdekja, nuk ka këshilltarë mëtë mirë për ju se vdekja. Te ne është përdorur, mendoni pak për vdekjen, kujtonie vdekjen pa ndërprerë. Ta dini që njeriu nuk mund të jetojë me psikologjinë e vdekjes, paramendoni kur ju vdes një i afërm, dhe ato ditë kur ka vdekur. Njeriu nëse jeton me atë psikologji si në ato momente, atëherë s’mund ta jetojë jetën, por ashtu e ka bërë Zoti njeriun që ti harrojë disa gjëra, ti fus në harresë dhe pastaj ta vazhdojë jetën. Për atë vdekja te ne është element i një këshillëtari shumë të rëndësishëm që atyre të cilët ngelin, ju tregon se rivalitetet të cilat mbarojnë me vdekjen, nuk janë të nevojshme. Kam pasur një profesor, Mehmet Ajdin, profesor shumë i mirë i filozofisë, një prej dijetarëve më të mirë të Turqisë po edhe i botës, thoshte, kjo jetë është shumë e shkurtë që ta jetoni me dy fytyra, është e shkurtë ta jetoni me një, e paramendoni se jetoni me dy, atëherë e shkurtoni për gjysmë, se duhet ti jetoni dy personalitete të ndryshme. Dhe është e vërtetë, jetën e bën të rehatshme kujtimi i vdekjes, vdekja na e kujton se duhet të jemi të sinqertë, na e përkujton sinqeritetin në të gjitha punët. Ajo i bën të pa vdekshme punët tona, prandaj nuk kemi nevojë si njerëz për dyfytyrësi. E potencoj këtë element për shkak se kohëve të fundit këtë e kemi çështje mjaft të rëndësishme edhe në vokabularin fetarë, në mendimin fetarë. Për atë mënyra e asaj motoje të cilën hz. Mevlana e thotë, ose bëhu ashtu si dukesh ose duku ashtu si je, është një moto q[ e bën rehat edhe nga aspekti i jetës fizike njeriun, por e bën rehat edhe nga aspekti i jetës shpirtërore, i afrimit të njeriut me Allahun xh.sh.. Hadihtin e dytë, më duket se javën e kaluar ia fillova pak, e keni ndëgjuar edhe më herët, hoxhallarët kryesisht në rastvdekje e përdorin, thotë që, në momentin kur vdes njeriu, biri i Ademit, atij i ndërpriten të gjitha veprat, vetëm tri vepra nuk i ndërpriten, d.m.th. nuk i mbyllet tefteri, bash një frazë shumë e mirë përdoret prej hoxhallarëve tanë të vjetër. Elementi i parë që nuk i ndërpritet është sadakai xharije, e kemi përkthyer si sadaka që rrjedh, d.m.th. e ka bërë një çeshme, e ka bërë një ambulantl, apo një shkollë. Mendimi im, e thash edhe ditën e xhuma në xhami, sadaka edhe zekat, asnjëra nuk e ka kuptimin e lëmoshës. Botëkuptimi i lëmoshës është botëkuptm kishtar, te ne nuk ka lëmoshë, te ne nuk ka ti ndihmosh tjetrit. P.sh. nga aspekti i ndihmës, Allahu xh.sh. vetëm ndaj Atij e përdor, nëse ju më ndihmoni Mua, Unë do t’ju ndihmojë juve, mirëpo nga aspekti i njerëzve, ndihmoni njerëzve, nuk e përdorë. Por sadakaja dhe zekati, te ne e ka kuptimin më tepër të pastrimit të unit të njeriut. Zekati e ka kuptimin e pastrimit të nefsit, tezkije-i nefs, rrjedh prej asaj, kad efleha men zekkaha, ka shpëtuar ai i cili e ka pastruar shpirtin e vet, prej të njejtës rrjedh edhe fjala zekat.Ne kryesisht e kuptojmë të japim para, është dhënja e parave, mirëpo qëllimi ku është. Edhe sadakaja, sadakaja asnjë farë lidhje nuk ka me atë ti japësh para ndihmë dikujt, sadaka rrjedh prej sëdkit, që do të thotë sinqeritet. Te ne sadakaja dhe zekati e ka kuptimin e bashkësisë së vlerave, d.m.th. ndarjes së vlerave, vlerat të cilat i kam unë ti ndajmë me ty, këto vlera ka mundësi të jenë para, të jenë pozitë, ka mundësi të jetë një buzëqeshje, ka mundësi të jenë dituri, çfarë do që të jetë. Sadakai xharije kur thuhet, një sadaka që rrjedh, p.sh. njeriun shpesh herë e bëjnë të pavdekshëm edhe barcoletat, p.sh. nëse një njeri në çdo mexhlis që ka shkuar e ka hapur bisedën, ka treguar barcoleta, njerëzit kanë qeshur, dhe mbahet mend, filani ishte shumë njeri i mirë, vinte e hapte muhabetin, na i hiqte gajlet nga pak. Kjo është ta ndash një vlerë me dikend. Njeriu kur vdes, ta nisim prej këtu e deri te të gjitha punët që i bën në këtët dynja, nuk i vdesin atij.
Një prej elementeve të rëndësishme të sadakai xharijes është edhe fondacioni/vakëfi. D.m.th. ne si popull jemi edukuar nëpërmjet të vakëfeve, këtë duhet ta dini, institucioni i vakëfit është institucion i themeluar prej muslimanëve, si vakëf, edhe ai deri në periudhën e shekullit të XX ka qenë një prej institucioneve shoqërore më të fuqishme të cilat e kanë mbajtur në këmbë jetën kulturore të muslimanëve në përgjithësi. Prej fillimit të shekullit të XX ata muslimanë që kanë ndërtuar vakëfe, kane filluar t’i hanë vakëfet. Momentalisht në shekullin XX ne i kemi ngrënë vakëfet, d.m.th. atë që më përpara dikush na e ka lëne, e kanë ndërtuar, ne e kemi rrënuar. Është periudha e fundit kur ne duhet t’i ndërtojmë institucionet e vakëfit në kontekst të ndarejes së vlerave, nuk ka lidhje vetëm me paratë, por në kontekst të ndarjes të vlerave ndërmjet nesh, të edukimit të njerëzve në përgjithësi, pra ti gjallërojmë sërish. Elementi i dytë thotë ose e len mbas vetes një libër prejt të cilit do të kenë dobi të tjerët. P.sh. periudha e fundit për fat të keq është shndërruar në periudhë në të cilën mendohet me zë. Vazi/ligjërata që mbahet në xhami nuk mund të dalë në youtube, p.sh. unë kur jam pregatitur të vijë këtu, jam pregatitur për 50 veta dhe përafërsisht e dij të cilit profil janë, në momentin kur kjo ligjëratë e imja del në youtube, minimum një milion njerëz kanë mundësi ta shohin, edhe për atë vazi i xhamisë i cili bëhet për një fshat, nuk mund të dalë në youtube, nuk mund të dalë në youtube nëse ai që e mbanë ligjëratën nuk është i vetëdijshëm se ajo do të dalë në youtube e do e shohin shumë njerëz. Për këtë arsye libri është njëri prej elementeve të rëndësishme. Personi i cili nuk ka mundësi të formulojë, ti shkruaj mendimet, shumë vështirë ka mundësi tu japë nasihate të mira njerëzve, ky është mendimi im, se dersi është si kosi, për tu bërë kos duhet të ketë tharmin, pa tharm nuk bëhet kos. Pastaj elementi i dytë është se duhet të rrijë pak që të bëhet kos, edhe dersi është kështu, edhe këshilla, edhe ajo këshillë që do të vazhojë më tutje është kështu, patjetër është që të flejë pak, e për të fjetur duhet të shkruhet. Kjo vlenë jo vetëm për hoxhallarët, edhe për profesorë universiteti vlenë, se as atje nu janë punët më mirë. Ne si muslimanë, këtë që e përjeton bota tani, e kemi përjetuar në shekullin e XX, posaçërisht ligjeratat janë shndërruar në gjëra të cilat kanë qenë produkt i momentit, i hë për hëshëm, të çastit. Ato prodhime të cilat janë të çastit, të jeni të bindur se ato dalin prej barkut, nuk dalin prej zemre. Për të dalur prej zemrës duhet pak të flejnë. Për atë libri është i rëndësishëm, libri duhet të shkruhet, librit nuk duhet ti ikim por duhet të lexohet, e kështu me rradhë. Dhe e treta ose e ka lënë pas vete një fëmijë i cili duhet të jetë i mirë dhe të lutet për prindërit e vet. Edhe këtu elementi i familjes është shumë i rëndësishëm, pra çdo njeri duhet të mendojë ta edukojë fëmijun e vet që ai të lutet për atë. Cila është lutja e fëmijut te ne? Lutja e fëmijut nuk është vetëm ta bëjë një hatme, apo mevlud, ose dua të thotë, o Zot fale babain tim, jo. Lutja e vërtetë e fëmijut është që ai të jetë i dobishëm për shoqërinë, për familjen e vet, dhe secili kur do e sheh, do të lutet për atë, vallahi djali i filanit vërtetë djalë i mirë, vërtetë i shërben shoqërisë. Pra në atë hatta zurtumu’l- mekabir kur thotë, Allahu xh.sh. neve na thotë, po rivalitetin bëne në këto çaste, por mos harroni, vizitoni pak varret, e do të shihni që ata persona që janë në varre jetojnë sot vetëm nëpërmjet të atyre gjërave që i kanë bërë nga ky aspekt. P.sh. disa herë e kam përdorur, Imam Gazliu ka jetuar në shekullin e XII. Në shekullin e XII kanë jetuar edhe shumë mbretër, shumë ministra, shumë të pasur, që në kohën e Gazaliut kan pasur pushtet më të madh se Gazaliu, kanë pasur më shumë para se Gazaliu, kanë pasur më shumë famë se Gazaliu, mirëpo ne emrin e asnjërit prej tyre nuk e dijmë, por Gazaliun e dijmë. Gazaliun në kohën e vet nuk e kan dashur, kryeministri i selçukëve, Nizamul Mulk e ka burgosur në fund Gazaliun. Kjo është normale, për shkak se dijetari i vërtetë asnjëherë nuk bënë masazhë , dijetari i vërtetë është si kirurgu, e pastron vendin e sëmurë, e pret që mos të rritet, e ai që nuk është i bindur në veten e vet ai bënë masazhë. Pra ky është një prej elementeve që neve na tregon se vlerat që janë të përjetshme janë vlera posaçërisht që njerëzit i bëjnë nga aspekti i thellësisë së tyre.
Edhe ajeti pas këtij ashtu vazhdon, thotë kel-la, mos e bëni këtë asnjëherë, sevfe ta’lemun, se pastaj do ta dini. Në përkthimet tona do ta shihni, mora një prej prkthimeve më të mira, thotë, gjithsesi do ta kuptoni. Për këtë nuk bën prej përkthimeve të vendosni në lidhje me ajetet e Kur’anit. Fjala kel-la në gjuhën arabe e ka kuptimin “assesi”, nuk është ashtu si thoni ju, është përkthyer “gjithsesi”, në gjuhën shqipe më mirë përshtatet, s’ka fjalë se në shqip më mirë shkon “gjithsesi”, mirëpo me kel-la çka nënkuptohet. Me kel-la nënkuptohet se këtë që më përpara e bëni nuk është fare mirë, ndërsa me gjithsesi nënkuptohet që këtë pas që do të bëni nuk është me rëndësi. Kel-la-ja ka të bëjë me atë më përpara, d.m.th. mos bëni rivalitet në pasuri se patjetër do të vdisni ose do ti vizitoni varrezat, sepse kjo që e bëni nuk është në rregull, nëse e bëni atëherë është keq për ju, nuk është një sjellje reale e mirë për ju. Sevfe ta’lemun, do ta kuptoni më vonë, është përkthyer. Nuk pajtohem edhe me këtë. Sikur Zoti të donte të thoshte do ta kuptoni, do të thoshte sevfe tefhemune. Ta’lemun, ilm, në gjuhën arabe e ka kuptimin e diturisë, do ta dini. Çka do të thotë kjo do ta dini? Pse do ta dini e jo do ta kuptoni? Për shkak se dituria kryesisht është e bazuar në dëshmi, d.m.th. për ta ditur diçka ju duhet ta prekni, ta shihni, me mendje ta analizoni, ta nuhatni, ta dëgjoni, nëpërmjet shqisave, d.m.th. ju nevoitet dëshmi për ta ditur diçka. Për atë ne nuk mund ta dimë Zotin, për atë ne e besojmë Zotin, sepse s’mund ta prekim, mirëpo unë e di që ky laps këtu është laps, se e shoh, e prek, etj. Sevfe ta’lemun, thotë që pastaj prap e lidh me varrezat, ka një lidhje organike Kur’ani, atëherë te varrezat do ta dini, atëherë do ta përjetoni jekinin/bindjen e vërtetë. Ka një ajet tjetër në Kur’an ku thuhet, va’bud rabbeke hatta je’tijeke’l- jekin, bëni ibadet Zotit derisa të ju vijë bindja e plotë, jekin. Këtë mufesirët tanë e kanë përkthyer si, bëni ibadet derisa të ju vijë vdekja. D.m.th. bindja e plotë, bindja e vërtetë është bindja kur do të takoheni me vdekjen, për atë këtu kur thotë sevfe ta’lemun, gjithsesi pastaj ju do ta dini, e ka për qëllim që sot ndoshta nuk mund ta prekni, mirëpo Unë po ju tregoj se ju do ta dini. Kryesisht për informatat që i marrim ne kemi dy rrugë, ose e marrim nëpërmjet lajmit te i cili nuk ka dyshim, që ne i themi lajm autentik, lajmit të prerë, që ne në shkencat islame i themi haber mutevatir, që përcillet nga një grup, bashkësi e madhe e njerëzve në çdo brez, të cilët nuk ka logjik të bashkohen në gënjeshtër. Në këtë mënyrë është përcjellur Kur’ani dhe një pjesë e konsiderueshme e haditheve të Pejgamberit a.s., pra kjo është njëra. Lajmi mutevatir ka mundësi edhe në histori të përdoret, p.sh. Taberiu në histori e përdorë lajmin mutevatir, që do të thotë, një bashkësi e madhe e njerëzve na e përcjellin neve një realitet shoqëror. P.sh. prej nga e dijmë ne që ka ekzistuar Perandoria e lashtl e Egjiptit? Kryesisht e dijmë nëpërmjet të informatave që i marrim pre grupeve të njerëzve që brez pas brezi neve na i kanë sjellur deri në ditët e sotme, dhe për piramidat themi që i takojnë asaj periudhe. Lajmi i dytë i cili e ka këtë kategori, për çështjet, është haberun sadik, lajmi i vërtetë, lajmi i personit i cili është i drejtë, i sinqertë. Në këtë element bën pjesë Pejgamberi a.s., d.m.th. Pejgamberi a.s. neve na e bjen lajmin e vërtetë, ne në bazë të lajmit të Pejgamberit a.s. i cili është në kategorinë e lajmit mutevatir, ne konstatojmë se pas vdekjes ka jetë, se Zoti ekziston, e kështu me radhë. Për atë thotë, sot ju i besoni lajmit për pas vdekjen, dhe për atë që do të ndodhë atje, mirëpo atje do ta dini, se atje do të ballafaqoheni në aspekt të dëshmisë dhe do ta përjetoni çështjen se Allahu xh.sh. ekziston, se xhenneti ekziston, se xhehnemi ekziston dhe kështu me radhë. Pastaj përsëri thotë në ajet thumme kel-la sevfe ta’lemun, pastaj përsëri assesi mos e bëni thotë Allahu xh.sh. sepse do ta dini. Nëse Allahu xh.sh., biseda hyjnore një element e përsërit dy herë, atëherë do të thotë se kjo është shumë e rëndësishme. Këtë elementin e “pastaj do ta dini” e lidh pak me çështjen e besimit të njeriut në ditën e gjykimit. Njeriu kundërvlerën e veprave të veta, këtë mbane në mend, ka mundësi ta gjejë vetëm nëse ka besim në Zotin dhe ditën e gjykimit. Shumë pak ka njerëz të cilët punojnë pa kundërvlerë. Tesavvufi e ka konceptin që të punoni pa kundërvlerë. Në mentalitetin e tesavufit dhe tarikatit, askush asnjëherë nuk ju thotë që duhet ta bëni këtët punë, p.sh. njëri të të thotë shiko se këtë duhet ta bësh. Mirëpo personi edukohet në atë mënyrë që duhet ta dijë se duhet të bëhet ajo punë. Ka një sufiste që është e njohur, dijetare e njohur në historinë islame, Rabia el-Adevia, ajo thotë, o Zot nëse të lutem për shkak se kam frikë prej xhehenemit Tënd, atëherë më fut përgjithmonë ne te, nëse të lutem sepse kam dëshirë të futem në xhenetin Tënd, atëherë mos ma trego asnjëherë xhenetin, nëse të lutem për shkak se të dua Ty, atëherë ma mundëso vehten Tënde. Ky është ai elementi pa kundërvlerë, mirëpo fatkeqësisht shihet te një pjesë e vogël e njerëzve.
Do të thotë që edhe Kur’ani flet edhe me kundërvlera, ta dini, Kur’ani kur iu drejtohet njerëzve, iu thotë, ata që besojnë dhe bëjnë vepra të mira do të kenë xhenet. Kjo është mënyra reale se si sillen njerëzit. E ne si mund ta shohim prej kësaj bote kundërvlerën e veprave tona, vetëm besimi në Zotin na e tregon kundërvlerën e veprave tona. Besimi në Zotin dhe individualiteti i Zotit janë si pasqyrë, shikoni kjo fjalë e sufijvë të mëdhej shpesh herë është keqkuptuar. P.sh. thotë, unë u drejtova te Zoti dhe e pash veten, dhe e kanë përkthyer se ka të bëjë me të se ai e konsideron veten Zot. Nuk ka të bëjë me këtë, por ka të bëjë me atë se Zoti është pasqyrë. Vetëm atëherë kur ke besim të sinqertë në Zotin, ke mundësi ta shohësh veten se çka bën, dhe aty kur të dalësh përpara Ai ta tregon, këtë punë e bëre. D.m.th. këtë besim të sinqertë kur e ke, atëherë edhe kur do të bësh gabim, atëherë do e shohësh që këtu e ke një njollë, por në pasqyrë ke mundësi ta shohësh. Kur nuk e ke pasqyrën përpara, atëherë nuk mund ta shohësh veten, edhe të mbushesh krejt me njolla, mirëpo mendon se je Elvis Prisli. Në anën tjetër edhe besimi në ditën e ahiretit, aty e kisha fjalën. Besimi në ditën e ahiretit, besimi në botën tjetër, njeriut njëkohësisht ia mundëson që të ketë kujdes për veprat e veta, për shkak se di se çdo gjë që do ta bëjë këtu do t’i del përpara andej. Në suren Zilzal p.sh., Allahu xh.sh. në fund të sures thotë, ata që bëjnë një vepër të mirë, edhe sa grimca, atë do ta shohën, femen jeamel mithkale dheretin hajren jerah, ve men jeamel mithkale dheretin sheren jerah, kush do që bën një vepër të mirë sa edhe grimca, do t’ia sheh kundërvlerën e saj, kush do që bën një vepër të keqe sa edhe grimca, edhe ai do t’ia sheh kundërvlerën e saj. Dita e ahiretit, besimi në ahiretin është mu për këtë shkak, që njeriut t’ia tregojë kundërvlerën e veprave të veta. Për njerëzit e ngritur nuk ka nevojë të përmendet xhenneti si kundërvlerë, ja pra po ua them, d.m.th. për një pjesë të njerëzve të cilët do ta kenë sinqeritetin e plotë, Allahu xh.sh. nuk ka nevojë të ju thotë, fal namaz se do ta jap xhenetin, ai e fal namazin për shkak të Zotit. Junus Emre, një poet i njohur thotë, ka disa njerëz të cilët pandërprerë thonë xhenetin, xhenetin, atyre që e dëshirojnë , ua jep atë, ndërsa mua më duhesh vetëm Ti, vetëm Ti. Për atë ky element i ahiretit, do ta dini, e ka konceptin se ju në aspekt dëshmues do ta përjetoni. Ato dëshmitë çfarë dëshmi do jenë ne tani nuk i dijmë, a do jenë këta sy, ado jenë këta veshë, ose do të jenë të njejtat por do ta ndërrojnë funksionin e tyre, ajo është punë e Zotit që ne nuk e dijmë, nuk na e ka tregurar, mirëpo se do ta dëshmojmë këtë ashtu si e shohim letrën, ashtu si e shohim lapsin, ashtu si e shohim njëri tjetrin, kjo është e vërtetë. Një prej elementeve më të dobëta të ateizmit është mosekzistenca e zgjidhjes pas vdekjes. Se shumica e njerëzve do të bëheshin materialistë, mirëpo s’kanë zgjidhje, çka pas vdekjes, ku pas vdekjes. A ka kuptim që një njeri i cili, të gjithë këtë filozofi e bën në trajtë materialiste, i vetëdijshëm, i arsyeshëm, që tërë botën e rrotullon reth arsyes së tij, dhe në fund ky person pas 50 viteve, shkon dhe nuk ekziston më, a ka kuptim kjo, nuk ka asnjëfarë kuptimi. Për atë edhe janë krijuar botëkuptimet e ndryshme për jetëra të reja, vetëm për këtë shkak që ti gjejë një zgjidhje ekzistencës së njeriut që ta ruaj vazhdimsinë e jetës së tij.
Faleminderit!