Sureja Asr
Të nderuar miq ne javën e kaluar folëm pak për islahin, për përmirësimin e gjendjes së muslimanëve nëpërmjet përmirësimit të ideve. Thamë që te ne krijimi i kushteve që njerëzit ta përjetojnë islahin si duhet është prej vepërmirësisë islame. Asesi nuk kemi të drejtë që termin e amelu salihatit, sjelljes sipas rregulllave të të njerzishmes, sipas rregullave të fesë, përkushtimit në Allahun xh.sh., ta ngushtojmë brenda katër mureve të xhamisë. Vepërmirësia është një element që është i shpërndarë në të gjitha aspektet e jetës, jo vetëm në ato fizike e materiale, por edhe në ato nga aspekti i mendimeve të njeriut, do të thotë që njeriu në mendime mund të jetë me ide pozitive, me ide përmirësuese ose ka mundësi të jetë me ide negative, ide të regresit. Feja në të gjitha aspektet i paraprinë sjelljes së njeriut, e sa kemi mundësi që ta kapim atë esencën, tharmin e fesë e ta bartim në shoqëri, ky është problem tjetër.
Në të shumtën e rasteve ne nuk arrijmë që të hapërojmë si duhet me tri elementet që Allahu xh.sh. për ne i ka bërë shenja në këtë botë. Elementi i parë është elementi i gjithësisë, elementi i dytë është elementi i shpalljes dhe elementi i tretë është elementi njeri. Ne kur e bëjmë disproporcionin në mes këtyre tri elementeve, atëherë paraqiten problemet. Shikoni tani, bota posaçërisht në shekullin e XX por edhe në shekullin XXI ka qenë e ballafaquar kryesisht me një element të hulumtimit të natyrës, si shkencat natyrore por edhe shkencat shoqërore në të njëjtën mënyrë. Sociologjia, psikologjia, filozofia, më nuk janë si shkencat e vjetra të cilat janë marrur me shoqërinë, me njeriun, me idetë, por tani merren me çështjet statistikore, dhe kjo statistika i krijon elementet që konkluzat të bëhen në bazë të së dukshmes, ndërsa nga aspekti i brendshëm kemi shumë pak qasje ndaj jetës. Feja edhe nga ky aspekt neve na bart që të shkelim sigurtë në shoqëri, me përqëndrim, me sebat. Por për të shkelur me sebat edhe si muslimanë, edhe si njerëz, edhe si inetlektual, edhe si fetarë, edhe si i pari i familjes, edhe si baba, edhe si nënë, edhe si djalë, edhe si vajzë, edhe si vëlla, edhe si motër, patjetër e kemi që këto tri elemente ti çojmë të ecin paralelisht te ne. Elementi i parë është elementi i shtrirjes fetare në horizont. Elementi i dytë është elementi i lidhjes së këtij horizonti me shpalljen e Zotit. Këto janë të lidhura, mirëpo me rëndësi është se ne a kemi mundësi ta vendosim këtë lidhje, ndërsa elementi i tretë është në këndin e tretë të trekëndëshit ku qëndron njeriu, njeriu të jetë në gjendje që të lidhet me horizontin dhe me fjalën e Zotit, dhe kështu të krijohet ky trekëndësh.
Njeriu është krijuar me një ide shumë fisnike, Allahu xh.sh. e ka krijuar njeriun që atë ta njohtojë me Vetveten. Ne kryesisht botën fizike e konsiderojmë vetë si ekzistente, kësaj në tesavvuf i themi alemi nasut, do me thënë bota fizike e cila ekziston nga vetvetja, p.sh. guri, druri, njeriu, lumi, deti, mjegulla. S’ka fjalë që këto ekzistojnë nga aspekti fizik, por është fakt se të gjitha kanë edhe një dimension tjetër. Përveç alemi nasutit, d.m.th. përveç botës fizike, botës materiale, brenda fizikës ka edhe një botë tjetër, e kjo botë është bota e dëshmisë së asaj fizike. Kësaj i themi alemi shehadet, d.m.th. është me rëndësi se si e vëzhgojë unë gurin, si e dëshmojë ekzistencën e gurit. Po mos të isha unë ta dëshmojë ekzistencën e gurit, ekzistenca e gurit do të ishte e pakuptimtë. Në alemi shehadetin, botën e dëshmisë Allahu xh.sh. si dëshmues, si mushahid e ka krijuar njeriun. Prandaj islami në të shumtën e rasteve bazohet në mënyrën e dëshmimit të gjërave, e jo në mënyrën si ne mendojmë se ekzistojmë në fizikë. Kjo na mundëson neve që realisht ta shohim se sa e përkohshme ose sa e përhershme është ekzistenca e tyre. Pra këto elemente janë të rëndësishme edhe nga aspekti i vendosjes së dy dimensioneve të rëndësishme që i ka anjeriu. Atëherë kur fizikën do ta kuptojë si relative ndërsa dëshminë e tij për fizikën do ta konsiderojë si element që i ndihmon atij të jetë i sigurtë në vete për ekzistencën, atëherë ka mundësi ta orientojë veten. Mirëpo nëse e merr si reale ekzistencën e fizikës, gjërave, ndërsa dëshimimin e tij e sheh si relative, atëherë do të ketë problem sepse do të udhëhiqet nga gjërat. Filozofia e bashkëkohësisë, ne ku jetojmë sot, është filozofi ku neve na udhëheqin gjërat. Shikoni, disa herë gjërat që i bëjmë në përditshmëri na duket se nuk janë të rëndësishme, por ta diskutojmë pak nga aspekti i filozofisë së bashkohësisë. Për shembull semafori. Semafori është një element, një metaforë semiotike, ku nëpërmjet shenjave marrim një mesazh, d.m.th. semafori është hieroglif, sipa botëkuptimit pozitivist semafori, është primitiv. Pse nuk shkruan “mos kalo” por ndizet e kuqja? NJeriu nëpërmejt të semaforit kthehet në Egjiptin e vjeter, se edhe ata nuk e kanë shkruar “zog”, por e kanë vizatuar zogun, ose e kanë vizatuar një shenjë nëpërmjet të cilës e ke lexuar “zogun”. Semafori na kthen mbrapa, semafori është një element shpirtërorë, por se kam fjalën për këtë, është element semiotik. Për shembull kaloni në semafor në ora dy të natës, nuk ka vetura fare, sipas rregullit ju duhet të ndaleni në semafor, dhe në një farë mënyre të thotë, edhe pse unë nuk kam mend jam më i mençur se ti. Filozofikisht kështu analizohen çështjet, d.m.th. udhëheqin gjërat, është dominimi i gjërave. Ose një shembull tjetër, konkuroni të hyni në punë dikund dhe prej dokumenteve që ua kërkojnë është që ta argumentoni që nuk jeni të sëmurë, që jeni të shëndoshë. Të jeni të shëndoshë është gjë normale, s’ka nevojë ta argumentosh, është turp të argumentosh diçka që është normale. P.sh. të argumentosh se je burrë, apo se je grua, është turp. Pra, të sjellësh vërtetim mjekësorë që nuk je i sëmurë, në realitet është turp, por në filozofinë e bashkëhosisë jo, për shkak se hipotetikisht çdo njeri e konsideron si të sëmurë, duhet ta argumentojë që është i shëndoshë. Nëse kërkon argument që je i shëndoshë, atëherë të konsideron se je i sëmurë. Pra kjo filozofi bartet në të gjitha elementet e jetës dhe atëherë njeriu automatikisht fillon që të degradohet. Hz. Aliu k.s. e ka një fjalë ku thotë , mos e shiko veten si një grimcë të vogël në gjithësi, ti je një mikrokozmos. I vetmi njeriu është krijesa të cilës Allahu xh.sh. ia ka mundësuar që ti shfrtëzojë të gjitha begatitë e Tij, dhe që të urdhërojë me të gjitha gjërat në gjithësi. Ndërsa periudha në të cilën jemi duke jetuar tani, neve po na e merr këtë dhe na fut nën dominimin e gjërave. Kjo ndodhë edhe në elementet tjera, p.sh. edhe në luftë. Tjetër është kur të dilni përballë armikut e të luftoni, edhe nga aspekti i vrasjeve numri është më i vogël, por edhe nga aspekti i krijimit të guximit të njerëzve. Kjo sjellje e mënjanon qyqarinë. Nëse ju prej këtu do ta shtypni butonin dhe do ta vritni dikend që është pesë mijë kilometra larg, automatikisht te ti krijohet një ndjenjë e qyqarisë, se po ti dalësh përballë të shohim a mundesh ta bësh këtë. Edhe kjo pastaj bartet në të gjitha segmentet e jetës, kur kemi problem me ata që nuk mund t’ua shtypim butonin, atëherë çka do të bëjmë, atëherë ballafaqohemi me vetveten dhe paraqiten probleme të ndryshme që nuk kemi mundësi ti mënjanojmë. Atëherë edhe neve, edhe personin tonë, edhe familjen tonë, dhe mjedisin në të cilin jetojmë, edhe ralacionet me njerëzit, i udhëheqin gjërat ose i udhëheqin konceptet të cilat janë fizike.
Ky libër, që e kam pranë, është real sa e dëshmoj unë, përderisa unë nuk e dëshmojë këtë, ky nuk është real, d.m.th. alemi shehadeti është real, ky libër në kohën e secilit prej nesh dëshmohet në mënyra të ndryshme. Ndërsa për atë se si është realiteti i tij neve na e tregon shpallja. Prandaj kur udhëhiqemi me shpalljen për ta dëshmuar gjithësinë, atëherë ne nuk kemi kompleks me vetveten. Shpallja na mundëson realisht ta shohim gjithësinë. Dëshmimi i gjithësisë, shehadeti i gjithësisë përbëhet prej dy elementeve, brengës dhe dashurisë. Asnjë lëvizje në gjithësi nuk ka mundësi të ekzistojë pa brengë ose pa dashuri. Këto dy elemente e mbajnë gjallë gjithësinë. Edhe ligji i gravitetit është ligj që tërheq kah vetja diçka, është ligji i dashurisë. Por edhe ligjii i cili i largon grimcat prej njërai tjetrës është ligji i brengës, që të mos i bëjë dëm tjetrit, për atë e largon, për atë kometët largohen prej planeteve tjera, që të mos u bëjnë dëm. Pra, si në gjithësi ashtu edhe brenda njeriut, brenga dhe dashuria janë dy elemente shumë të rëndësishme. Ju kam treguar se jam duke punuar në librin “ A’mak-i hajal”, “Thellësitë e imagjinatës”, inshallah do të botohet së shpejti dhe do ta keni, do ta lexoni, është libër shumë i këndshëm, flet për udhëtimet imagjinare të një dervishi të ri. Aty paraqitet një ngjarje në të cilën ky në botën imagjinare e gjen veten në një fshat të Indisë, dhe atje ka një jetë shumë të lumtur. Ka zonjën me të cilën ka shumë muhabet, i ka dy djem, njëri është në shkollë e tjetri në djep. Aty përshkruhet shumë bukur se si e përkund djepin, si sillet mirë ndaj fëmijut, dhe pas asaj për një moment fillon të mendojë dhe këto mendime e fusin në siklet. Problemi në mendimet e tij i cili e fut në siklet është se mendon, nëse unë do vdes, atëherë kjo zonja ime të cilën shumë e dua do të mërzitet për vdekjen time, do të brengoset, do të ballafaqohet me probleme të ndryshme, si do e lë vetë. Por nëse ajo vdes, unë nuk mund të jetojë pa të. Edhe atëherë fillon të kërkojë ilaçin e pavdekshmërisë. Pas pak e dëgjon një telall, një thirrës, duke thënë, kush ka dëshirë të shkojë të pijë prej ujit të gjallërisë, ab-i hajat, karvani i Tibeshkar Lamës (sepse bëhet fjalë për budizmin e Tibetit) është duke u nisur për filan qytetin, aty është uji i gjallërisë dhe ai që do të pijë do të jetë i pavdekshëm. Pastaj nisen në rrugë dhe kur mbërrijnë në rrafshnaltë, para se të hyjnë në qytet, aty e shohin një plak shumë të vjetër. Plaku fillon t’ua këndojë një këngë fetare të budizmit, mirëpo në roman kjo këngë është prezantuar si ilahije, sepse në sens islamik e ka shkruar romanin autori. Në këtë ilahi në mes tjerash thuhet, përderisa nuk e bëra një lutje të sinqertë prej zemrës sime isha shumë rehat, atëherë kur bëra këtë lutje të sinqertë dhe kërkova prej Zotit që të mos kem brenga, mos të vdes, atëherë filluan brengat, tani çdo ditë e kam të njejtë, çdo ditë ballafaqohem me siluetat e njëjta, çdo gjë lëvizë, njerzit e njëjtë vijnë, ndërsa unë e di që 100 mijë vjet kaluan, edhe 100 mijë vjet kaluan dhe unë këtu jam, prandaj nuk kam më të drejtë edhe njëherë sinqerisht ti lutem e ti kthehem atyre brengave të cilat i kisha. Pikërisht për këtë elementi i koordinimit të personit të njeriut nëpërmjet shpalljes është elementi më i suksesshëm se si kemi mundësi me kënaqësi ta kalojmë jetën. Pra islahi, amelu salihati, vepërmirësia është çelësi i kësaj. Por vepërmirësia në të gjitha segmentet e jetës, jo amelu salihati vetëm nëpërmjet të ibadeteve, por vepërmirësia edhe nëpërmjet të sjelljes së mirë me njerëzit, vepërmirësia nëpërmjet të ndihmës së njerëzve të caktuar, vepërmirësia edhe nëpërmjet të ndarjes së kohës për bisedë me dikend, vepërmirësia edhe nëpërmjet të shkrimit të një libri, vepërmirësia edhe nëpërmjet të këmbënguljes në përkushtimin ndaj Allahut xh.sh.
Sot ishim në një fabrikë të mermerit, ishte edhe shejhi, Turull Efendiu, dhe pamë një makinë të mermerit si e priste mermerin. Ishte interesant se ajo sharra shkonte herë djathtas e herë majtas, herë djathtas e herë majtas, shumë ngadalë, se mermeri është shumë i thyeshëm, edhe ashtu ngadalë herë djathtas e herë majtas, ndoshta brenda dy ditëve e prenë një fletë të madhe të mermerit. Edhe në atë moment e mendova se sa është këmbëngulës në përmendjen dhe përkujtimin e Zotit sharra, d.m.th. pandërprerë thotë la ilahe ilallah, la ilahe ilallah, la ilahe ilallah, la ilahe ilallah, por suksesit ia arrin ndoshta pas dy ditëve. Pastaj fillova të mendoj për kohën kur nuk ka pasur sharrë me elektromotor, d.m.th. atë e kanë bërë dy njerëz, njëri në një anë e tjetri në tjetrën. Sa e sa monumente historike kemi që janë bërë me mermer, dhe ai guri i lëmuar i mermerëve është lëmuar në atë mënyrë. Është thyer prej shkëmbit, është prerë, pastaj është lëmuar e lëmuar, dhe pastaj është vendosur ai gurë, mirëpo pastaj njerëzit kanë bërë sexhde në atë gurë, për shkak se është lëmuar shumë, është bërër sexhdegjah.
Rasti është i njëjtë është edhe me nejin. Ata që kanë ardhur prej fillimit këtu, i kanë ndësgjuar ligjëratat e Mesnevisë. Mesnevia fillon me një 18 vargësh në të cilët hz. Mevlana flet për nejin, për instrumentin e nejit. Neji në tesavuf është simbol i njeriut të përsosur dhe avantura jetësore e nejit është e njëjtë si avantura jetësore e njeriut. Shikoni se prej çka është i përbërë, edhe prej ku mbinë. Bëhet prej kallamit; kallamet mbijnë në vendet ma të flliqura të liqeneve, në ato pjesë ku nuk afrohet njeriu, aty rriten këto kallamë, edhe njeriu në atë mënyrë del në dynja. Dhe pastaj atë kalllamin e marrin, mirëpo jo çdo kallam ka mundësi të bëhet nej, e marrin e ia pastrojnë brendinë, se brenda ka një përbërje të butë, atë ia hjekin. Pra edhe njeriut për t’ia arritur këtë përsosmëri e të qenurit njeri, duhet ti pastrohet brendia. Ajo brendia e keqe te kallami që duhet hiqet , se për ndryshe nuk bëhet nej, për të i dalur zëri i mirë, është identik edhe te njeriu; edhe te njeriu pa e shmangur zilinë, urrejtjen, tundimin, lakminë e tepërt e gjërave të kësaj bote, pa e hjekur një kuçedër që është shume e rrezikshme, kuçedrën e dyshimit nuk bëhet njeri. Kuçedra e dyshimit është shumë e rrezikshme, ajo pa ndërprerë ta djeg brendinë, edhe nga aspekti i besimit në Allahun xh.sh, edhe nga aspekti i familjes, edhe nga aspekti i shokëve etj. Filozofia e dyshimit është filozofi e bashkëkohësisë, ta dini. Edhe pak më përpara e thashë, të paramendon të sëmurë, duhet ta argumentosh se je i shëndoshë, të afrohet me dyshim. Ajo filozofi bartet edhe në familje, edhe në shoqëri edhe nëtë gjitha segmentet tjera të jetës. Ajo patjetër duhet të pastrohet, mirëpo që të pastrohet duhet ta dini që sharra duhet të punojë pandërprerë, pa thënë sharra la ilahe ilallah, la ilahe ilallah, la ilahe ilallah, kjo brendi nuk pastrohet. Mund të jeni dijetari më i madh i botës, mund të jeni kryetar shteti, çfarë do mund të jeni, nuk është me rëndësi, kjo s’ka të bëjë me brendinë, kjo ka të bëjë me sharrën. Sharra duhet patjetër të kalojë brenda dhe ta patrojë atë, të i hjekë këto anomali të cilat nuk janë të përbashkëta me njeriun.
Pas asaj neji futet dy vjet nën tokë, d.m.th. në tesavvuf ka edhe një obligim tjetër me të cilin fillon sufiu, edhe ai është halveti, vetmia. Pra, pa u vetmuar ndonjëherë, pa ndejur ndonjëherë karshi karshi me Krijuesin, nuk përsoset njeriu, atëherë kur do të qëndrosh karshi karshi me Atë dhe do ta shohësh para vetës në pasqyrë veten, atëherë ke mundësi ta shohësh brendinë tënde. S’di a ua kam treguar, po ua tregoj edhe njëherë. Njëherë një kërkues i diturisë, një talibi ilm, ka dalë rrugës të kërkojë dituri dhe ka arritur rreth një teqeje në Indi të tarikatit Çishtije. Kur ka hyrë brenda ka parë shejhun duke ua dhënë ixhazetet halifeve, pra dervishëve që e kanë kryer sejri sulukun, procesin edukativ arsimorë kuptimor. Dhe ka parë se ata kanë një kënaqësi të madhe, të gjithë me fytyra nurë, dritë, dhe është habitur shumë është afruar të shikojë se çka ka në këtë letër. Shkon dhe shikon, nuk sheh asgjë, zbrazët dhe i thotë shejhut, a bën të pyes diçka, këto qenkan zbrazët, pse janë kaq të lumtur këta, si kështu u bënë nurë të tërë. Shejhu i thotë, nëse dëshiron ta kuptosh duhet të qëndrosh këtu sa kanë qëndruar ata dhe pastaj e kupton. Mirë pra, ky qëndron aty disa vite, edhe kur ka ardhë koha ta marrë edhe ai ixhazet, edhe ky njëjtë kur e ka marrë ixhazetin ka qenë i fascinuar, i mahnitur, ka parë një pasqyrë, e ka parë veten aty.
D.m.th. neji pastrohet kur rrin nën tokë, pse, për shkak se e sheh veten. Përderisa nuk qëndrojmë pak ballë për ballë me veten, pra fizikusin tënd këndej ta vendosësh, ndërsa metafizikusin andej, trupin këndej, shpirtin andej, dhe të thuash a jam unë ky, a kam fytyrë ta shikoj vetveten, nuk mund ta ndjejmë vërtetë të njerzishmen në brendinë tonë. Pas asaj kur del prej aty, nejit i digjet brendia. E dini brendinë se çka e djeg? Prap ato dy të parat që i përmenda, ose brenga ose dashuria. Nëse mendoni so do të bëhem fatarë që mos të kem brenga, gabim e keni. Nëse bëheni fetarë, nëse i përkushtoheni Zotit, atëherë brengat fillojnë të ju kënaqin, këtu është dallimi. Përderisa nuk jeni fetarë, brengat ju mundojnë, mirëpo si të bëheni fetarë atëherë brengat ju kënaqin, nuk hiqen, po të hiqeshin, do të na kishin dëmtuar. Derman arardëm derdime, meger derdim derman imish, unë derman i kërkova derdit tim, por e kuptova se derdi qenka derman për mua. Ne kur flasim për brengën ose dashurinë, atëherë flasim vetëm në relacion me Zotin, këtë ta keni të qartë, e kemi biseduar disa herë.
Dhe pas të gjitha këtyre, neji kalon në krye të orkestrës. Si në muzikën klasike, por tani edhe në këto muzikat tjera, neji snjëherë improvizimin nuk ia lë askujt. E dini çka është improvizim, taksim, për të hyrë në një mod, në një mekam, neji e fillon punën, thotë, ngadale se unë do e fillojë, e mandej ju këndoni pas meje, atë mekam që këndoj unë atë edhe ju do ta ndiqni, unë këndoj hixhaz edhe ju do të këndoni hixhaz, unë suzinak edhe ju suzinak, por unë do e fillojë. Pra kjo është ajo që edhe Niçeja e ka kërkuar, edhe Niçeja flet për mbinjeriun. Mbinjeriu i Niçes është ky. Niçeja konceptin e mbinjeriut e ka marrë prej konceptit të insani kamil, njeriut të përkryer të tesavvufit. Edhe koncepti i supermenit është koncept që është marrë prej tesavvufit, se vetëm në tesavvuf ekziston elementi i ndrrimit të vendit përnjëherë, tash të jeni këtu dhe për disa sekonda të jeni në Stamboll, d.m.th. si ide ekziston vetëm në tesavvuf. Edhe ky filmi, mbreti i unazave, edhe ai udhëtimi i atij djali të vogël, nëse e shikoni si udhëtim fizik është i pakuptimtë, por po ta ktheni atë në udhëtim të brendshëm të juajin dhe të udhëtoni në atë mënyrë në brendinë tuaj, atëherë është fakt se të gjitha këto i përjetojmë secili prej nesh në brendinë tonë, edhe Sheherzaden e përjetojmë brenda nesh, edhe 1001 netët i përjetojmë brenda nesh. D.m.th. kryesisht, Sheherzadja edhe 1001 netët, e dini se prej nga rrjedh 1001 netë, prej çiles, çileja te mevlevitë është 1001 ditë. Çile do të thotë vetmi kuptimore, të largohesh prej njerëzve, te ne halvetitë e të tjerët është 40 ditë, halveti. Fjala çile rrjedh prej fjalës persiane çehil që do të thotë 40, prej nga kjo 40, pse 40 ditë, sepse hz. Musai 40 ditë ka qëndruar në Turi Sina para se ta marrë shpalljen. Njëherë ka qëndruar 30 ditë, e ka prishur agjërimin që mos të shkojë me gojë të agjëruar te Allahu xh.sh., pastaj Ai i ka thënë, shko edhe 10 ditë ti agjërosh, se te Unë më e këndshme është goja që bën ibadet. Pejgamberi s.a.v.s., erbainin, e ka pasur një prej simboleve, 40-shin, p.sh. hadithi kudsiu urdhëron se ai që i mëson 40 hadithe do të jetë në xhennet. Pra, edhe 1001-shi është te mevlevitë, që tërhiqen prej njerëzve dhe qëndrojnë me pasqyrën e vetvetes. Edhe Sheherzadeja e bartë mbretin i cili është gati për të fjetur me te nga aspekti fizik, e bartë mbretin që atë kënaqësi ta përjetojë dikund tjetër, por mbreti në fund Sheherzaden e sheh si një myrshid, i cili e bartë në botën e imagjinatës. Dhe mbreti më nuk ka dëshirë të takohet me Sheherzaden për atë që ka menduar herën e parë, por tash ka dëshirë të takohët për të vazhduar me rrëfimet të cilat ajo i ka. Pra romanin 1001 netë duhet ta lexoni edhe me këtë botëkuptim njëherë dhe do ta shihni që këto rrëfime njeriun e bartin prej alemi shehadetit, prej botës së dëshmisë në botën e imagjinatës. Për atë edhe ëndrra është shumë e rëndësishme, ëndrra te ne është shenjë metafizike, shenjat metafizike janë sikur shenjat e artit. Shenjat e artit nuk di ti lexojë secili, duhet të jesh kritik artistik që ti kuptosh disa shenja. Si në meafizikë edhe në imagjinatë shenjat i kanë sqarimet e veta, por duhet njerëzit të posaçëm që i dijnë ti lexojnë këto shenja.
Pra ameli salihati, ta themi si përfundim, është një trekëndësh i cili e vendos një relacion të drejtë, një përpjesshmëri të drejtë ndërmjet njeriut, shpalljes dhe gjithësisë. Atëherë njeriu me dashuri dhe me brenga është rehat edhe i përkushtohet si duhet Zotit.
Faleminderit!