SUREJA KARIATUN
Miq të nderuar sonte do të fillojmë me një sure të re të Kur’anit të lartëmadhëruar, bashkarisht pak të përpiqemi ta kuptojmë, ta bëjmë mudhakere, t’ia përkujtojmë njëri tjetrit një sure të rëndësishme. Kur kemi folur për suret e shkurtëra në përgjithësi, ju kujtohet se kemi thënë që suret e shkurtëra kryesisht janë të përqëndruara në dy çështje të rëndësishme që e përbëjnë edhe besimin themelor jo veç të fesë Islame por edhe të feve në përgjithësi. Domethënë një fe për tu konsideruar si fe gjithsesi se duhet ti ketë dy elemente të rëndësishme. Një është elementi i besimit në ekzistencën, njëshmërinë dhe pakrahasueshmërinë e Zotit. Ky është besimi te ne, se si ne e besojmë Allahun xh.sh., që do të thotë që Ai ekziston, që Ai është një dhe që nuk ka të krhasueshëm me Të, la sherike leh. Këto tri elemente janë elemente të besimit, të tevhidit, në njëshmërinë e Zotit, të cilat patjetërsueshëm i beson çdo besimtarë musliman, por njëkohësisht që kërkohet t’i ketë një fe që të mund të konsiderohet si fe e cila ka tendenca që të jetë fe e vërtetë, fe hakk. Ndërsa çështja e dytë e rëndësishme është besimi në ditën e ahiretit. Të gjitha të tjerat janë ndërmjet këtyre dy kushteve të besimit. Këto dy parime të besimit e përbëjnë skeletin e besimit, prandaj edhe varësisht nga medh’hebet e ndryshme akaidologjike edhe kushtet e besimit kanë ndryshuar, për shembull te mu’tezilët janë pesë, te shiat janë pesë, jo se janë një më pak se te ne, por për shkak se disa prej këtyre elementeve të besimit janë të ngërthyera brenda një elementi të caktuar. P.sh. te shiat besimi në Melekët, në Librat dhe Pejgamberët është lidhur bashkarisht në parimin e nubuvvetit, parimin e dërgueshmërisë, për shkak se edhe Librat janë të dërguara, edhe Melekët dërgohen te njerëzit, edhe Pejgamberët dërgohen te njerëzit. Ndërsa dy elemente të besimit të cilat nuk ndryshojnë asnjëherë janë besimi në Allahun xh.sh. dhe besimi në Ditën e ahiretit. Këto dy gjëra janë kërkuar prej njerëzve edhe në ato momente kur është konsideruar se nuk kanë pasur shpallje, edhe pse Kur’ani thotë që një periudhë e tillë nuk ekziston, Allahu xh.sh në Kur’an thotë “ve in min ummetin ila hala fiha nedhirun, nuk ka asnjë popull të cilit Ne nuk ia kemi dërguar një lajmëtarë, një qortues, i cili do t’ua sqaroj atyre ahiretin. Fjala e Allahut është e vërtetë, pra njerëzit në të gjitha periudhat i kanë lajmëtarët e vet, që t’ua tërhjekin vërejtjen se duhet të besojnë në mënyrë parimore në Allahun xh.sh. Këto dy elemente janë edhe prej elementeve kryesore të sureve që Pejgamberit s.a.v.s. i kanë ardhur përderisa ai ka qenë në periudhën e Mekës. Besimi kryesisht ka qenë i përqëndruar në këto dy elemente, në besimin në Allahun xh.sh. dhe në besimin në Ditën e ahiretit.
Sureja Karia është sureja që ne sonte do të fillojmë ta diskutojmë. Është një sure që pa asnjëfarë dyshimi në mesin e mufessirëve, i ka zbritur Pejgamberit s.a.v.s. në periudhën përderisa ai ka qenë në Mekë, pra i takon periudhës së Mekës. Temë diskutimi e ka kijametin, ku në formë shumë artistike, trajtë shumë të hapur, me një përshkrim fenomenal tregohet ngjarja e prishjes së kësaj bote dhe pasimi pas asaj me çka do të përballen njerëzit në botën tjetër. Kjo sure e ka rimën pak më ndryshe se suret tjera dhe i ka disa bashkëtingëllore të cilat edhe nuk janë shumë prezente në rimën e Kur’anit. Ajetet e sures Karia përfundojnë me ha, ose me ta, ose me shin ose me tha. Kryesisht nëpër tefsire thuhet që rima e kësaj sure është me ha, me ta edhe me shin. Këto tri shkronja janë shkronja që njerëzit i përdorin në fjalët që paraqesin mrekullira, që habiten. P.sh. gati në të gjitha gjuhët edhe në shqipe si te arabët, kur habitemi e përdorim shkronjën H, kur e sulmojmë dikend e përdorim T, dhe kur dëshirojmë ta qetësojmë diken e përdorim shkronjën SH. Nuk është e rastësishme që këto shkronja edhe Allahu xh.sh. në pjesët e fundit të ajetit i përdorë si rima të ajeteve të sures Karia.
Në lidhje me shkakun e zbritjes të kësaj sureje nuk ka ndonjë ngjarje të posaçme që ka ndodhur dhe për të cilin shkak Allahu xh.sh e ka zbritur këtë sure, por nuk do të thotë që nuk ka ngjarje të përgjithshme për zbritjen e saj. Ka një ngjarje, një mentalitet të përgjithshëm për shkak të cilit Allahu xh.sh. e ka zbritur këtë sure të Kur’anit të lartëmadhëruar. Nëse e shikoni prej fillimit të Kur’anit, suret e Kur’anit janë teukifijje, do të thotë edhe radhitja e ajeteve brenda sureve, edhe radhitjet e sureve si i kemi tash nuk janë sipas rendit të zbritjes së tyre, se këto sure e as këto ajete nuk kanë zbritur kështu, nuk është Fatihaja sureja e parë që ka zbritur e as ajeti i parë elhamdulilahi rabbil alemin, ajeti i parë është ikre, mirëpo nëse e shikoni Kur’aniin ky ajet është në fund të Kur’anit, do të thotë që radhitjen e ka bërë dikush. Radhitjen sipas disa përcjelljeve e ka bërë Xhebraili a.s. me urdhërin e Allahut xh.sh. në Ramazanin e fundit të Pejgamberit s.a.v.s., ia ka treguar radhitjen, ky ajet këtu e ky aty e kështu me radhë. Pra, kjo radhitje e ka hikmetin e vet, këtë deshta ta them. Këtë mbane mend, ua kam thënë disa herë, sepse ne e kemi Kur’anin prej librave më të rëndësishme, jetojmë me të, vdesim me te, flejmë , hamë e pimë me te, punpjmë me te, nuk është me rëndësi nxjerrja e kuptimeve të ajetit të Kuranit si të vetëm, por janë të rëndësihme ajeti para tij dhe ai pas tij, ka rëndësi sureja para dhe sureja pas, sepse ato kanë një lidhje organike si hallkat që lidhen me njëra tjetrën dhe e forcojnë njëra tjetrën. Sureja nga aspekti i radhitjes nga fillimi i Kur’anit, është para sures Tekathur, mirëpo nga aspekti ne si e mendojmë është pas sures Tekathur. Kjo për shkak se Tekathur-i flet për garimin, konkurencën që e bëjnë njerëzit për të arritur pasuri të kësaj bote dhe Allahu xh.sh iu thotë të mos e bëjnë këtë, se nuk është mirë për ju, për shkak se do të vijë një ditë kur ju do ta shihni përpara syve xhehennemin. Ngjarja e kijametit është një paraqitje si ta shohim para syve xhehennemin. Po mirë pse Allahu xh.sh. nuk e ka vendosur këtë para el-Kariaas por pas? Allahu xh.sh para se të flet për ngjarjet, para se ti sqarojë ngjarjet, flet për përfundimin, për shkak se Ai është Zot, biseda e Zotit aty dallohet prej bisedës sonë. Ne pikë së pari e sqarojmë ngjarjen e pastaj mund ta japim konkluzën, por Ai e jep konkluzën dhe pastaj fillon ta sqarojë ngjarjen. Edhe në këtë rast thotë që ju keni kujdes se el-karia, do të paraqitet një zë i madh, do të ketë një britmë të madhe, do të bëhet një shkatërrim i madh, dhe pas asaj thotë, mirë tash ju mund t’i bëni garimet mes jush për gjërat të cilat janë të përkohshme të kësaj bote. Ky është shkaku i zbritjes së kësaj sure, që njerëzve t’ju tregojë se kjo botë ka një fund, se çdo gjë që ka një fillim gjithsesi se duhet të ballafaqohet me fundin e saj, ky është rregull i kësaj bote, por edhe njeriu pasi që është lindur, edhe bota ka fillimin dhe gjithsesi se edhe e ka fundin dhe do të shkatërrohet, për këtë arsye përpiquni që të bëni veprat të cilat nuk i shkatëron kjameti. Ky është mesazhi të cilin neve dëshiron të na e jep Allahu xh.sh. nëpërmjet të sures el-Karia. Fjalën kjamet e përdori bash në atë dimensionin popullorë që e përdorim, dita e gjykimit, dita e plasjes së kjametit, se këto sinonimet, secila e ka kuptimin e vet, Kur’ani për kjametin përdorë sinonime të ndryshme, si jeumi’d-dini, jeumu’s-saah, jeimu’l-ahire. Shpeshherë njerëzit janë të koncentruar në momentin e plasjes, krisjes, paraqitjes së kjametit dhe në elementin e shenjave të cilat çojnë në kjametin, çështje për të cilën flet Kur’ani. Ky është një realitet, as që mund të diskutohet e kundërta. Nuk e di a ua kam thënë, por po e përsëris prap, secili ka mundësi që në mënyrë metaforike të folë për Kur’anin, secili ka mundësi që ajetet e Kur’anit në bazë të tefsireve, ti sqarojë nëpërmjet të simbolikave dhe figurave stilistike të ndryshme. Mirëpo askush nuk ka të drejtë që t’i harxhojë realitetet e ajeteve të Kur’anit për hirë të metaforave. Për shembull nëse Kur’ani flet për melekët, ti mund të mendosh se meleku është metaforë e energjisë, pse jo, mirëpo meleku fizikisht ashtu si e përshkruan Kur’ani ekziston, këtë duhet ta besosh. Është edhe metaforë, ka mundësi të ketë një milion metafora që ne i marrim parasysh në lidhje me melekun, ose xhinët. Elemente të tilla ka pasur shumë, posaçërisht në këtë periudhë ku bëhen komentet e Kur’anit nëpërmjet të shkencës. Edhe pse mendoj se kjo është një gjë shumë e rrezikshme, për shkak se shkenca është shumë e ndryshueshme, shumë variabile. Ajetet e Kur’anit nuk keni mundësi t’ia përshtatni shkencës. Disa elemente shkencore ka mundësi ti përshtaten ajeteve të Kur’anit, por në fund gjithnjë duke pasur rezervën se ajeti i Kur’anit është realitet. Po ua tregoj një rast, për një pyetje që kanë bërë njëherë Abdullah ibni Abbasit. Është një prej ashabëve që më së miri e ka njohur komentin e Kur’anit, tefsirin e Kur’anit, edhe Pejgamberi s.a.v.s. është lutur për të Allahume fekihhu fi’d- dini ve al-limhu’t- tevile, O Zot bëne atë të kuptueshëm thellë në fe dhe mësoja hermeneutikën e Kur’anit, komentin e Kur’anit. Pra, një ditë e kanë pyetur për një ajet të Kur’anit ku flitet për krijimin e gjithësisë dhe ai pasi e ka dhënë mendim in e vet në kuadër të të arriturave shkencore të kohës së tij ka thënë që ky koment nuk ju obligon juve por i obligueshëm është ajeti i Kur’anit. Pra ky është një shembull i rëndësishëm që tregon se sqarimet shkencore ndryshojnë , si puna e tokës dhe diellit, teoria e hershme ka qenë se dielli sillet rreth tokës, teoritë e më vonshme thojnë se toka sillet rreth diellit e kështu, pastaj toka ka formë të tepsisë apo formë elipsoide, d.m.th teoritë shkencore ndryshojnë. Ka pasur edhe hoxhallarë që e kanë vendosë dorën në Kur’an dhe kanë thënë se toka ka formë si tepsi dhe kush ju thotë se nuk është ju gënjen se kështu shkruan në Kur’an. Askund nuk shkruan kështu, por një sqarim shkencor të kohës së vet e kanë lidhur me një ajet të caktuar të Kur’anit dhe pastaj e kanë komentuar ajetin e Kur’anit. Kjo është një punë shumë e rrezikshme, edhe sot për fat të keq e bëjnë shokët tanë, asnjëherë mos e bëni këtë. Qyrsija është vend ku njerëzve duhet të ju flitet për shpirtërinë, qyrsija nuk është as katedër e fizikës, as e kimisë, as e matematikës, as e astronomisë e as e biologjisë. Ka mundësi ndonjëherë të jepen shembuj, por elementi kryesor që duhet të jepet prej qyrsisë, prej këtij vendit të bekuar, është shpirtëria.
Kur’ani flet për kijametin si një realitet i cili do të ndodhë, edhe sureja Karia flet për kijametin si një realitet që do të ndodhë. Ne në masë të madhe në bazë të asaj që na tregon Pejgamberi s.av.s. jemi 95% të bindur se kjameti nuk na zë neve, për shkak se Pejgamberi a.s. i tregon disa kushte që do të duhet të plotësohen ato që ne të përballemi me kjametin. Atëherë ku është vlera e këtij ajeti për ne? A thua të gjitha këto ajete në Kur’an që flasin për kijametin, ka disa sure që flasin për kjametin, asnjëri nuk kanë relacion me neve apo me njerëzit që kanë jetuar 500 vjet përpara. Patjetër që kanë të bëjnë me neve, për shkak se kjameti nuk e ka vetëm kuptimin e kijametit të madh. Tash dua ta barti muhabetin pak te ajo barcoleta e Nasradin Hoxhës, që është përgjigjur se kjameti bëhet kur të vdes unë, se si të vdes unë për mua u prish bota. Pra, elementi i kjametit duhet të analizohet në disa mënyra. Njëra është kjameti që do të shkatërrohet gjithësia, e dyta është kjameti që do të prishet një shoqëri, e treta është kjameti që do të prishet një familje, e katërta është kjameti që do ta prish një person, apo baraspeshën të cilën e ka një person brenda vetes. Të gjitha këto në momentin kur prishen krijojnë kijamete, dhe të gjitha shenjat, të gjitha ngjarjet për të cilat flet Kur’ani në lidhje me kjametin janë valide edhe për këto kjamete të tjera. Në realitet nga aspekti i njeriut dhe nga aspekti i individit, këto kjamete tjera janë më të rëndësishme se ai kjameti, por nga aspekti i botës ai kjamet është më i rëndësishëm. Kjo sepse gjatë tërë jetës ne ballafaqohemi me këto kjametet tjera. Çështjet eskatologjike, çështjet e fundit, kjameti, ahireti, në filozofi iu thuhet pyetje, probleme, çështje eskatologjike shpeshherë janë edhe shkaqe që njerëzit të futen në gjumë. Pra duke i friguar njerëzit prej kjametit, keni mundësi ti futni në gjumë, që ata vetëm të kenë frikë prej kjametit dhe asgjë mos të lëvizin. Mirëpo nëse e bartin kjametin në jetën e tyre, që ata çdo ditë të ballafaqohen me kjametet, atëherë ata i zgjoni prej gjumit, atëherë ua ofroni kjametin, e bëni që ta prekin shkatërrimin e botës, shkatërrimin e vetvetes, familjes, shoqërisë etj.
Ta nalizojmë pak këtë sure edhe duke i pasur parasysh edhe këto kjametet tjera. Allahu xh.sh. e fillon suren me el-karia, ja për shembull ndoshta një koncept që nuk ka lidhje shumë me katastrofën, nuk ka shumë lidhje me kataklizmën, me prishjen e botës, me prishjen e gjithësisë. El-karia në gjuhën arabe e ka kuptimin e një zëri të furishëm, të ashpër, të madh, mirëpo Allahu xh.sh. pasi që të thotë el-karia, thotë me’l-karia, ti a e din se çka është kjo kariah, ve ma edrake mel karia, dhe ti nuk ke mundësi që ta perceptosh. Këtë edrake ndoshta e kemi diskutuar më përpara, kjo fjala edrake në gjuhën arabe e ka kuptimin e dëshmisë nëpërmjet të shqisave dhe rezonimit mendorë. Diraje, në gjuhën arabe do të thotë që duke i përdorur dëshmitë shqisore të konkludoni ju për një punë në bazë të mendjes. Pejgamberit s.a.v.s. dhe neve të gjitëva Allahu xh.sh. na thotë, ve ma edrake me’l karia, ju nuk ka gjasa ta dini se çka është el-karia. Dhe pa hyrë në domethënjen gjuhësore të fjalës Allahu xh.sh. në ajetin vijues jep një sqarim pak sa dëshmuees të kjametit. Ka një mënyrë të prezentimit të idesë, që posaçërisht komunistët në shekullin e XX e kanë prezentuar në teatër dhe i thuhet fantazmagoria. Fantazmagoria është që nëpërmjet të hijeve, skeleteve kanë krijuar një frikë në mesin e personave dhe nëpërmjet të saj e kanë prezentuar sistemin i cili ka qenë para komunizmit, sistemin borgjez, sistemin kapitalist. Në realitet edhe pse ajeti kuranor nuk mund të krahasohet me fantazmogorinë, as që e krahasoj, por ta keni pak më afër kisha dëshirë, Allahu xh.sh. këtu neve na bart pak në botën e imagjinatës. Pra thotë, ju për kjametin kështu që mendoni në mënyrë direkte, nuk mund të mendoni, pra këtë zërin nuk keni mundësi të mendoni. Edhe këtë kanë hyrë ta diskutojnë mufessirët tanë, ndërsa Allahu xh.sh. duke e ditur këtë nuk hyn në analizën e fjalës karia, ai thotë, el-karia, me’l karia ve ma edrake mel karia, mirëpo pastaj nuk hynë aspak ta analizojë se çka është el-karia. Por çka thotë? Jeume jekunu’n- nasu ke’l ferashi’l mebthuth, thotë, atë ditë do të bëhen si ato insektet, fluturat që rrotullohen rreth zjarrit, dhe në fund hudhen poshtë si të dërmuara, që nuk mund të lëvizin. Edhe pse zjarri i djeg ato, ato përsëri fluturojnë drejt zjarrit. Pra do të thotë se aspak nuk hyn ta analizojë elementin e zërit që e përmend në fillim. Edhe pse mufessirët e kanë sqaruar se pse përdoret zëri, disa prej mufessirëve kanë thënë se njëra prej shenjave të fundit të kjametit është fryrja e surit ose e bririt nga ana e Israfilit, i cili do të lajmërojë se është duke ardhur kjameti, dhe ky zë do të jetë shkak për krismën dhe pëlcitjen e ekzistencës në përgjithësi dhe shkatërrimin e çdo gjëje. Edhe ky element është analizuar nga aspketi shkencorë, edhe në të kaluarën prej popujve të parë të Pejgamberëve të mëhershëm, ka popuj të cilët janë dënuar me zë të fuqishëm. Mirëpo theksi i posaçëm i ajetit të Kur’anit nuk është në këtë zë, por është në diçka tjetër ku thotë, ju do të bëheni si fluturat që do të rrotullohen rreth zjarrit.
Shikoni të respektuar miq. Sureja Karia është një sure pak më e thellë dhe e cila kërkon të flasim pak më thellë. Zërin dhe këto insektet, fluturat kemi mundësi ti analizojmë në dy mënyra dhe Allahu xh.sh. sikur ka dëshirë neve të na e prezentojë këtë. Elementi i parë, zëri, është shpallja. të gjithë Pejgamberët edhe Pejgamberi i ynë, i ka dy emra kryesorë në Kur’an. Emri i parë është el-beshir, emri i dytë është en-nedhir. Beshir do të thotë ai që jep myzhde, përgëzues. Nedhir do të thotë qortues, ai që na e tërhjek kujdesin. Allahu xh.sh. këtu neve na e tërhjek kujdesin nëpërmjet të dy elementeve me zërin e Tij.
Elementi i parë, zëri el-karia, është zëri i Zotit i cili ka mundësi të kapet nëse i kemi veshët tredimensional, që ta kapin elementin e përgëzimit, myzhdes, sihariqit, dhe të fillojmë ta ndjejmë bukurinë e zjarrit si flutura, krahas asaj që zjarri e djeg ajo pandërprerë shkon kah zjarri. Ky është zëri i ashkut, i dashurisë ndaj Allahut xh.sh. Krahas asaj që e djeg njeriun, krahas asaj që ia djeg brendinë, lakminë, tundimet, pangopsitë, të gjitha gjërat të cilat nga aspekti njerëzor biologjik i do njeriu, krahas kësaj ai pandërprerë përpiqet që ta ndjek këtë zë. Ky është zëri i besimtarit, nuk është i kollajshëm, është me kjamet. Të jesh musliman është kjamet, mirëpo është edhe trandafilishte e Ibrahimit a.s. Brenda kësaj bote pandërprerë Nemrudët, Faraonët, Karunët, të gjithë kanë mundësi të na hudhin brenda këtij zjarri, edhe ju e dini që nuk i përdori këto elemente ta bëj emocionale, këto fjalë që i them këtu, disa prej grupacioneve të ndryshme i përdorin në mënyrë emocionale që të tregojnë se janë të drejtë e dikush iu bën padrejtësi. Nuk e kam me atë qëllim, neve shyqyr Zotit nuk është duke na bërë askush padrejtësi, njëherë inshallah nuk na bëjnë, mirëpo e them me elementin se kështu është. Zëri i Zotit për tu ruajtur brenda, ta mbajmë me vete, e ka një kjamet, sepse kundër aitj zëri pandërprerë ka sulme prej anëve të ndryshme. Pra këtu është ajo bukuria, këndshmëria e të qenurit besimtar dhe e të qenurit musliman.
Elementi i dytë është elementii zërit i cili është qortues i Allahut xh.sh. Në periudhën para kësaj, të them prej shekullit të XIX, shekullit XX, ndoshta pak edhe të shekullit të XVIII, me të madhe teologjia ka qenë e përqëndruar në frikën, kemi pasur një teologji të frikës. Kështu njerëzit të gjitha ajetet në lidhje me kjametin i kanë koncentruar në frikë. Ja pra nesër p.sh. është shebi arus, është nata e vdekjes së hz. Mevlanës. Hz. Mevlana natën e vdekjes e ka konsideruar si natë të martesës. Këta të rinjtë ndoshta kanë përjetuar më pak, por ne pak më të vjetrit e kemi përjetuar pak më shumë, më tregoni kur keni ndëgjuar ndonjë ligjëratë ku thuhet inshallah vdesim, të keni dëshirë të vdisni. Përherë kemi frikë prej vdekjes. Pse frikohet besimtari prej vdekjes? Ka pasur një teologji të frikës. Ndërsa tash kemi një teologji që paraqitet në emër të diturisë për fe të dashurisë, por në realitet është një teologji liberale e cila frikën e ka hjekur fare, nuk kanë nevojë të frikohen as prej Zotit. Ne duhet të jemi të arsyeshëm, ne duhet të sillemi si duhet, pa e përmendur dashurinë. Dy elemente janë të rëndësishme për qasjen drejt Zotit që e ngjallin emocionin. S’ka fjalë që Kur‘ani e përdor edhe elementin e frikës edhe elementin e dashurisë. Këto dy i ngjallin emocionet, as dashuria e as frika nuk kanë të bëjnë me mendjen e njeriut, të dyja këto kanë të bëjnëë me brendinë e njeriut, kanë të bëjnë me shpirtin e njeriut. Dje isha me një shok që është i Malësisë, dhe ai më tregoi një rast shumë interesant, tha që frikohet prej qenit. Unë nuk frigohem prej qenit, jam lindur në Tetovë, jam rritur në Tetovë, nuk kam pasur punë me qentë, ai ka pasur tërë kohën punë me qenë, por shumë frigohet prej qenve. Nga aspekti i arsyes nuk mund ta pranoni këtë. Edhe Allahu xh.sh. nga aspekti i qasjes që i ofrohet njeriut, i ofrohet nërpërmjet të frikës dhe dashurisë. Ose keni mundësi ti përkushtoheni Zotit për shkak se do të keni frikë prej dënimeve që do t’ua jap Ai, që këtë me të madhe e potencon fikhu/jurisprudenca fetare, që është e vërtetë, ose do të përpiqeni që Zotit ti ofroheni nëpërmjet dashurisë, ti bëni të njejtat gjëra, por jo për shkak se do t’ua japë xhennetin, por për shkak se e konsideroni si Krijues tuajin dhe konsideroni se për këtë keni ardhur në këtë botë dhe kjo bëhet nëpërmjet të tesavufit. Dje e postova një fjalë të Imam Shafiut, ku thotë “bëhu edhe fakih edhe sufi”, për shkak se nëse je fakih po nuk je sufi, atëherë e ke zemrën e ngurtë, fakih do të thotë dijetar, nuk e ka vetëm kuptimin e juristit, nëse je vetëm dijetarë atëherë atë që e di vetëm ta ngurtëson zemrën, ndërsa je sufi por nuk je dijetarë, atëherë si ke mundësi që ta drejtosh atë që është e ligjore, si do t’ua tregosh të tjerëve atë që është e mirë, si do ta prezentosh atë që është e mirë. Prandaj këtë zërin për të cilin flet Allahu xh.sh. në suren el-Karia duhet ta kuptojmë si myzhde nga njëra anë e cila i tërheq fluturat rreth vetes, në shqip është përkthyer si insekte, nuk bëhet fjalë për insekte që ne i kuptojmë si miza apo mushkonja, bëhet fjalë për flutura, bash për ato pervanet, ato fluturat që rrotullohen rreth zjarrit. Ka mundësi të bëhemi si fluturat të cilat identifikohen me zjarrin, që do të bëjnë dritë së bashku me zjarrin, por ka mundësi ky zë që është qortues që neve të na largojë prej zjarrit dhe të na hudhë si të vdekur përreth. Këtë përgëzim dhe këtë qortim, këtë lajmërim, këtë tërhekje të kujdesit që na jep Allahu xh.sh. nëpërmjet të sures Karia, gjithsesi se duhet ta kemi prasysh para se të bëhet kjameti i madh. Nëse ne këtë e presim se do të ndodhë vetëm kur bëhet kjameti i madh, atëherë automatikisht do të letargjizohemi. Gjithashtu edhe kujdesi të cilin neve na e tërhjek Allahu xh.sh. në lidhje me kjametin dhe shenjat të cilat janë, janë për të gjitha kjametet. Ja një shembull po e marrim dhe do ta përfundojë për sonte. Prej shenjave të vogla të kjametit janë se do të pihet shumë alkool, do të ketë amoralitet etj. A nuk janë këto kjamet për personin? A nuk janë këto kjamet për familjen? A nuk janë këto kjamet për shoqërinë? Pra të gjitha këto elemente kanë të bëjnë me çdo hap të jetës tonë të përditshme.
Faleminderit!