SUREJA TEKATHUR
Disa net me rradhë biseduam në lidhje me suren Asr, pak më gjatë, për shkak se çdo fjalë e sures Asr ka një domethënie të gjerë për të gjitha segmentet e jetës. Sonte do të fillojmë me një sure të re, suren Tekathur. Gjithashtu edhe Tekathuri është një prej sureve të shkurtëra të Kur’anit të fisnik, që bën pjesë në xhuzin e fundit, pjesën e fundit të Kur’anit dhe sipas përcjelljeve, i është zbritur Pejgamberit s.a.v.s. në Mekë. Ka edhe mendime se i është zbritur në Medinë, duke u bazuar në ajetin e dytë të sures, ku flitet për varrezat, sepse Muhammedi s.a.v.s. në Medinë muslimanëve ua ka ndaluar njëherë vizitën e varrezave, për shkak se ka qenë ende i freskët botëkuptimi politeist, idhujtarë i adhurimit të personaliteteve, pra kulti i personit, i varreve. Pastaj më vonë në një hadith ka thënë Kuntu nehejtukum an zijaratil kubur elafezuruha, “Unë më herët ua ndalova që të vizitoni varrezat, por tani keni mundësi t’i vizitoni”. Pra, kjo është një metodologji, një sistem i Pejgamberit a.s. që na tregon se në rastet kur shmangen shkaqet për ndalimin e një çështjeje e cila nuk është e ndaluar në mënyrë të thuktë në Kur’anin e Lartëmadhëruar, atëherë hiqet ndalimi, dhe si shembull i mirë është ky i vizitës së varrezave. Edhe një pjesë e konsiderueshme e arteve hynë në këtë lloj të ndalesave. P.sh. Pejgamberi a.s. në kohën e tij e ka ndaluar edhe pikturën, ku ka thënë Zoti i mallkoftë ata që pikturojnë imazhe, portrete të njerëzve, mirëpo karakteri i kësaj ndalese është njësoj si karakteri i ndalesës së vizitës së varrezave, për shkak se piktorët, skulptorët në kohën e Pejgamberit a.s. kanë bërë vetëm piktura e skulptura të idhujve dhe këto janë përdorur për adhurim. Karakteri i ndalesës së Pejgamberit s.a.v.s. për këtë çështje është i tillë, mirëpo muslimanët duke pasur konsideratë për këtë ndalesë të Pejgamberit a.s. në masë të madhe i kanë ikur imazheve, jo gjithëherë, se kemi në histori kur edhe është praktikuar, posaçërisht miniatura ka edhe imazhe të pasqyruara. Po ashtu edhe zhvillimi i madh i ikonografisë nëpër kisha, me qëllim ibadeti, ka ndikuar që muslimanët më vonë ti ikin imazheve. Në art kjo është një çështje e rëndësishme, ngase nëse i qasemi një elementi të të kaluarës me mendësinë e sodit, atëherë vështirë e kemi ta kuptojmë të kaluarën. Patjetër, për ta kuptuar të kaluarën, duhet të zbresim në të kaluarën, ti veshim rrobat e të së kaluarës dhe të jetojmë në atë kohë, përndryshe nuk kemi mundësi ta kuptojmë. Më ka pëlqyer një detal i jetës së Nikolsonit. Nikolsoni është përkthyes i mesnevisë në anglishte. Ai kur ka punuar në përkthimin e Mesnevisë, është veshur si dervish i Mevlevive dhe e ka marrë rahlen/bankë klasike përpara, është ulur dhe e ka përkthyer. Ai ka thënë, përderisa nuk hyj në gjenin, shpirtin e Mesnevisë, në shpirtine hz. Mevlanës, dervishit Mevlevi, unë nuk kam mundësi ta kuptojë Mesnevinë. Desha të them që arti në të kaluarën ka qenë i kultivuar brenda përmasave fetare, edhe te krishterët edhe te muslimanët, në përgjithësi, 99% ka qenë kështu deri në revulucionin françez. Edhe në periudhën e humanizmit dhe renesancës ka qenë kështu, edhe pse thuhet se në periudhën e humanizmit dhe renesancës arti ka filluar të ndahet prej kishës. E gjithë tematika e veprave të cilat nga janë krijuar në periudhëne humanizmit dhe renesancës, në prapavijë e kanë idenë fetare, si Darka e Fundit, si Monaliza, sfondin përmbajtësor kryesisht e kanë të përqëndruar në idenë fetare. Kjo nuk shtë tema e jonë, por qëllimin e kisha ta diskutojë atë që disa i thonë kësaj sure, sure medinase, për shkak se flet pak për varrezat, ngase ndalimi dhe lejimi i vizitës së varrezave ka ndodhur në Medine. Mirëpo, mendimi i shumicës së dijetarëve dhe mufessirëve, komentatorëve të Kur’anit është se kjo sure ka zbritur në Mekë.
Kjo sure si rimë i ka të përdorura në fund të çdo ajeti shkronjat R, M dhe N, që janë njëra me tjetrën shkronja të përafërta në gjuhën arabe, që edhe në disa sure tjera përdoren në trajtë të njejtë.
Si gjithmonë fillojmë edhe këtu me çështjen se pse ka zbritur kjo sure. Shkaku i zbritjes së sures neve na e mundëson ta kuptojmë esencën e porosisë së Pejgamberit s.a.v.s. Nga mosnjohja e shkaqeve të zbritjes neve na paraqiten disa keqkuptime në lidhje me ajetet e Kur’anit, gjithashtu edhe në lidhje me thëniet të cilat na transmetohen prej Pejgamberit a.s., për shkak se në të shumtën e rasteve ne nuk kemi njohuri për rrethanat në të cilat është thënë një porosi e Pejgambeirt a.s. ose për rrethanat se për çfare shkaku ka zbritur një ajet Kur’anor. Ju e dini mirë që Kur’ani nuk ka zbritur përnjëherë, por shkallë shkallë brenda 23 viteve. Zbritja e Kur’anit brenda 23 viteve tregon se ai është pjesë e jetës së besimtarit, d.m.th. në të shumtën e rasteve është dashur të ndodhë një ngjarje dhe në bazë të asaj ngjarjeje të zbres ajeti, që njerëzit mos ta kuptojnë ajetin e Kur’anit si diçka utopike, që nuk mund të realizohet në jetën e njeriut, por që i ndjek ngjarjet e caktuara në shoqërinë njerëzore. Edhe për këtë sure ka disa mendime në lidhje me shkakun e zbritjes. Njëri prej mendimeve që është edhe më i rëndësishmi është që dy fise të rëndësishme të Mekës së asaj kohe, fisi Abdul Menaf dhe fisi Sehm, kanë polemizuar ndërmjet vete se kush ka numër më të madh të popullsisë, se kush është fisi më i fortë. Pasi që i kanë numruar anëtarët e fisit të tyre, fisi Abdul Menaf doli që është fis me më shumë anëtarë. Pastaj fisi Sehm thotë që në fisin tonë nuk konsiderohen vetëm të gjallët si anëtarë por edhe ata të vdekurit, pra ti numrojmë edhe të vdekurit. Pasi janë numruar edhe të vdekurit doli që më i madh në numër ishte fisi Sehm. Kjo ngjarje është një ngjarje metaforike, ngjarje që në të vërtetë ka ndodhur, por ngjarje që neve na jep edhe disa mesazhe të rëndësishme.
Njerëzit gjithnjë lavdërohen me numrin e tyre. Mirëpo, ta dini që si i fortë nga aspekti i kësaj bote dhe botës tjetër nuk është elementi i sasisë, por është elementi i cilsisë. Edhe sot bota është ashtu, p.sh. e kemi një shtet si Zvicrën, që nuk ka shumë banorë, mirëpo është shumë i organizuar dhe i pasur, e në anën tjetër e kemi Bangladeshin, që ka popullsi shumë më të madhe se Zvicra, mirëpo nuk e ka organizimin që e ka Zvicra. Pra cilësia është e rëndësishme, edhe në ibadet cilësia është e rëndësishme. Një ditë vjen te hz. Aisheja një shoqe e saj dhe Pejgamberi a.s. hynë në dhomën e hz. Aishes e sheh këtë grua. Aishja r.a. i thotë Pejgamberit a.s., “O Resulallah kjo grua është gruaja më e devotshme e Medines”. Pejgamberi a.s. e ka pyetur se çka bën kjo grua që është më e devotshmja. Aishja r.a. thotë se kjo grua ditën agjëron e natën falë namaz. Ekziston një thënje tek ne, ditët saim (në agjërim), netët kaim (në namaz). Pejgamberi s.a.v.s. parashtron një pyetje logjike, thotë, a dëshiron kjo të jetë më e devotshme se unë, unë disa ditë agjëroj (nafile) dhe disa të tjera bëj iftar (e prishi), natën një pjesë fali namaz e një pjesë flej. Pastaj Pejgamberi a.s. thotë një hadith që është i njohur në letërsinë e hadithit efdalul ibadeti ilallahi ma kale ve davema(ibadeti më me vlerë, më i virtytshëm, më faziletli te Allahu xh.sh. është ai ibadet që ëhtë pak mirëpo është i vazhdueshëm). Vazhdueshmëria në ibadet është një prej elementeve të rëndësishme, prandaj vazhdueshmëria ia jep ibadetit cilësinë. Këtë problem e kemi te njerëzit edhe në ditët e sotme, p.sh. për një kohë shumë të shkurtër kalojnë prej një ekstremi në ekstremin tjetër, në anë të kundërt, dhe kur kalon në esktremin tjetër ai të njejtat elemente që i ka pasur në ekstremin paraprak mundohet ti përdorë edhe në këtë ekstremin ku ëshë momentalisht, brenda fesë. A e dini se çka ndodhë? Ai nuk ka përgatitje për ta përjetuar skajshmërisht fenë. Pra për ta përjetuar skajshmërisht fenë, duhet të jeshë shumë takva, shumë fetarë, e kjo kërkon një përgatitje, njëjtë është edhe kur dëshiron të vraposh në maraton, duhet të kesh një pregatitje, duhet të kesh kondicion. Edhe feja është e tillë, kur njeriu ka dëshirë të vrapojë në maratonin e fesë, atëherë duhet ta ketë parasysh se jo kërkon kondicion. Pra ky që ka kaluar për një kohë të shkurtë në ekstremin tjetër, pas një kohe të shkurtë, dy apo tri vjet, prap kalon në ekstremin e vjetër që ka qenë. Për këtë ibadeti, feja duhet ta ketë cilësinë e vet. Cilësia arrihet ashtu, që ibadetet të cilat i bëjmë ti kemi të vazhdueshme edhe nga aspekti kohorë por të vazhdueshme edhe nga aspekti horizontal, të shpërndarjes në të gjitha segmentet e jetës. Jo kur të jemi në teqe ose xhami të jemi shumë të devotshëm, e kur të vijmë në punë mos të ndajmë hallallin prej haramit. Pra, kjo është ajo vazhdueshmëria dhe shtrirja e ibadetit në të gjitha segmentet e jetës.
Elementi i dytë është faza e dytë e garimit ndërmjet këtyre dy fiseve, mos ti numërojmë vetëm të gjallët por të shohim se ku ka më shumë edhe prej të vdekurve. Një karakteristikë që neve muslimanëve pak na ka letargjizuar, na ka futur në gjumë. Në periudhën e fundit, posaçërisht ne muslimanët lavdërohemi shumë me të parët tanë, e kjo kryesisht ka të bëjë edhe me çështjet e fesë, por edhe me çështjet e historisë. Edhe historikisht ne themi që muslimanët në të kaluarën kanë qenë shumë të ngritur, shkenca e Evropës i ka borxh shumë muslimanëve, po të mos ishin muslimanët Evropa s’do të kishte mundësi të njoftohet me filozofinë greke. Po, kjo është e vërtetë, është një realitet ky. Mirëpo ky realitet ka mundësi që neve të na shkelë, disa herë, ka mundësi që neve të na bllokojë dhe të krijojë një mekanizëm mbrojtës te ne dhe mos të lëvritim prej vendit duke thënë se ja kush jemi ne. Unë e mbaj në mend në vitin 1992 kur kam shkuar për herë të parë në Shqipëri pata rastin të jem i pranishëm në diksutimin e dy personave që polemizonin se kush prej tyre është më fetar. Dhe në bisedë njëri prej tyre i pati thënë tjetrit se ti nuk mund të më flasësh për fenë mua pasi unë gjyshin e kam patur haxhi. Pra kjo është. Të lavdërohesh me Ibn Sinanë e të mos bësh asgjë, është njësoj sikur dikujt ti thuash, e kam pasur gjyshin haxhi dhe unë e di më mirë. Për fat të keq ne këtë e bëjmë edhe me as’habët. Te ne në tesavuf elementi i personit të gjallë është shumë i rëndësishëm. D.m.th. në tesavuf, personin të cilin e keni përballë, të cilin e ndiqni, të cilin e keni udhërrëfyes, në vete i ka të përmbledhura të gjitha karakteristikat të cilat duhet ti kenë dervishët. Edhe ky është person i gjallë, mirëpo ka edhe gabime, ka mundësi njeriu në kohë të caktuar të bëj gabime. Pastaj ne ashabët i kemi treguar aq ideal sa që njerëzit kanë thënë se ne atyre s’kemi mundësi t’i afrohemi. Ndërsa Pejgamberi a.s. thotë që ju mua më keni shembull, d.m.th. që atë që e keni shembull atij mund t’i afroheni, mund ta ndiqni, keni mundësi që të dëshironi të bëheni si ai. Këto gjëra nëse i idealizoni tepër, i ngritni lartë, nuk keni mundësi që t’iu afroheni. Ne i kemi idealizuar, kemi filluar që të krenohemi me të kaluarën tonë, ndërsa fare nuk kemi menduar se ata duhet të ndiqen nga të gjallët. Pra kjo, nëse krenohemi me to në masë të madhe dhe ajo veprimtari e tyre e cila ka qenë si duhet nuk ndiqet nga ne, atëherë na letargjizon neve. Ne muslimanët këtë jemi duke e bërë, ne e kemi fenë shumë të mirë, këtë ka bërë hz. Ebu Bekri, fjala e parë, këtë ka bërë hz. Omeri, këtë ka bërë filani, mirëpo edhe ti duhet ta bësh. E dyta, është me rëndësi që hz. Ebu Bekri dhe hz. Omeri kanë qenë njerëz, këtë duhet ta kemi parasysh, që çdo herë kur tjerëve do t’ua bartim dimensionin e fesë duhet ta kemi parasysh se edhe ata janë njerëz dhe kanë mundësi brenda dimensionit biologjik, njerëzorë, ti kenë edhe lëshimet e veta. Idalizimi i tepërt i tyre, i largon ata prej nesh. Pra nëse i paraqesim si silueta të cilët kanë fluturuar si engjujt atëherë ne asesi nuk kemi mundësi që të iu afrohemi atyre. Prandaj feja mësohet duke e aplikuar, feja mësohet dalë nga dalë duke e jetuar bashkë edhe me njerëzit të cilët edhe gabojnë disa herë. Secila periudhë e jetës së njeriut i ka gabimet dhe lëshimet e veta, pra jeta kalon duke gabuar edhe duke i përmirësuar gabimet, për këtë ekziston edhe teubeja. Këto dy elemente janë si dy metafora të cilat ekzistojnë në sebebi nuzul-in (shkakun e zbritjes) së kësaj sureje.
Ekziston një transmetim tjetër, që këto dy familje Abul Menaf dhe Sehmi, kanë garuar në mes vete se cila prej tyre do të bëjë më tepër pasuri, dhe kur jan ulur ti analizojnë se cila prej tyre ka më tepër pasuri dhe në trajtë të njejtë njëra ka prezentuar pasurinë aktuale që e ka, e tjetra ka thënë që ne i kemi pasur këtë e atë, por në të kaluarën na është bërë zullum, e ju Abdul Menafi keni qenë në pushtet dhe neve na i keni marrë pasurië tona, përndryshe ne do të kishim më shumë se ju. Ky është transmetimi i dytë. Edhe kjo ngjarje përmban një mesazh të fortë për diskursin që jemi ne duke e përdorur dhe duke e arsyetuar përtacinë dhe mossusksesin tonë.
,,,,,,,,,,
Ekziston edhe një trnasmetim tjetër, i treti, i cili pak është më i ndryshëm, i cili transmetohet edhe prej hz. Aliut, ai e përkrah këtë trasnmetim. Ai thotë derisa ka zbritur kjo sure ne nuk kemi shkuar ti vizitojmë varezat dhe nuk kemi ditur asgjë për pyetjet e varrit sualul kabr. Pyetjet e varrit janë një sfidë e cila ekziston te ne si çështje e besimit. Kohëve të fundit nga disa dijetarë muslimanë pak më racionalist nuk pranohet, d.m.th. thonë se nuk ka pyetje varri, por edhe në të kaluarën ka pasur mendime të njejta.Edhe pse ka hadithe të qarta për tekstin që lexohet në talkinin pas varrimit të një personi, është prej haditheve të Pejgamberit a.s. që do të vijnë melekët dhe do ti parashtrojnë pyetje të caktuara, p.sh. një pjesë e talkinit është fe idha xhaeke’l melekanil beshirani’n-nedhirani min kibeli’r-rahmani…(atëherë kur të ju vijnë dy melekët përgëzues, qortues nga ana e Allahut xh.sh. që ti parashtrojnë disa pyetje në lidhje me Zotin tënd, me Pejgamberin tënd, me fenë tënde, atëherë ti përgjigju, Zoti im është Allahu xh.sh., Pejgamber e kam Muhammedin a.s., fe e kam Islamin, libër e kam Kur’anin e kështu me radhë). Kjo është prej haditheve të Pejgamberit a.s.. Pra, sidoqoftë, hz. Aliu thotë që deri në këtë kohë kur ka zbritur kjo sure ne nuk kishim koncept për jetën e varrit. Kryesisht në letërsinë islame, edhe në Kur’an edhe në hadith, jeta e varrit është emëruar si jetë e berzahut, hajatul berzah, dhe konsiderohet si një periudhë e jetës e ndërmjeme, ndërmjet kësaj bote dhe ahiretit. Nuk e ka dimensionin fizik, d.m.th. ashtu si jetojmë në këtë botë, por është fakt se bëhet fjalë për një gjallëri të posaçme në varr. Edhe për këtë ka pasur diskutime ne mesin e dijetarëve muslimanë, nuk dua t’ua lodhi kokën juve me këto diskutime, do t’ua jap konkluzën se çka është. Ne muslimanët jetën e varrit e konceptojmë si jetë e cila nga aspekti i të qenurit, ekzistencës së qenjes së njeriut është njëlloj si kjo jetë e kësaj bote, d.m.th. ashtu si e përjetojmë ne jetën e kësaj bote edhe ata në varre e përjetojnë jetën e varrit, nuk e kanë frymëmarrjen si ne që marrim frymë, nuk i kanë sytë si ne që shohim me sy, mirëpo shpirti me format e veta e përjeton edhe dimensionin fizik brenda varrit. Kjo është mënyra të cilën ne e besojmë, kjo është e pamundshme të dihet, ky është element i besimit njësoj si xhenneti, si xhehnemi, këto janë elemente të besimit, ose i besoni ose nuk i besoni, këtë nuk mund ta dini, për ta ditur këtë duhet të hyni në varr, dhe pastaj që ta shihni si është apo si nuk është. Tash nuk mund ta perceptoni për shkak se ju tani e mendoni atë nëpërmjet logjikës, ndërsa pasi të vdisni atëherë kjo mënyrë e funksionimit të shqisave, të konceptimeve të njeriut, nuk është valide, prandaj s’mund ta dini, prap do ta dini me dimensionin e varrit jetën e varrit. Tesavvufi islam ka një moto të rëndësishme, disa i kanë thënë është hadith i Pejgamberit a.s., disa kanë thënë që është thënje e sufijve, evlijave të mëdhenj, ku thuhet mutu kable en temutu (vdisni para se të vdisni). Çështja e vdekjes para vdekjes është element i ballafaqimit me të gjitha ato pyetje që do të na i parashtrojnë melekët në varr të cilat ne i dimë prej Pejgamberit a.s., pra t’ia parashtrojmë vetes për derisa jemi në këtë botë. Ta përjetojmë vdekjen e plotë të cilën do ta përjetojmë me vdekjen, se ekziston Allahu xh.sh, se duhet ti përkushtohemi Atij, se Ai është Zoti ynë, Muhammedi a.s. është Pejgamberi ynë, Kur’ani është libri ynë. Këtë ta përjetojmë gjatë jetës sonë brenda kësaj bote, kësaj i thonë jetësimi i berzahut brenda jetës së kësaj bote.
Këto janë tri elementet që mufesirët kanë thënë se kondsiderohen si shkaqe të zbritjes së kësaj sure të Kur’anit të lartëmadhëruar.
Sureja fillon në një mënyrë që pak sure në Kur’an fillojnë ashtu. Fillon me Elhakumu’t- tekathur, thotë që juve ju ka hutuar pak, ju ka larguar prej realitetit dëshira për ta shtuar pasurinë tuaj, hatta zurtumu’l- mekabir, derisa i keni vizituar edhe varrezat ose derisa të shkoni në varreza. Pra, varësisht si do ta kuptojmë shkakun e zbritjes, ashtu del edhe kuptimi i këtyre ajeteve. D.m.th. elementi i parë është që Allahu xh.sh. këtu neve na e tërheq vërejtjen që shtimi i pasurisë në këtë botë, ose koncentrimi vetëm në shtimin e pasurisë neve na ballafaqon me problemin e varrit. Në një anë e vendos shtimin e pasurisë e në anën tjetër e vendos elementin e ekzistencës së varrit, d.m.th. që mos harroni sa do shumë para të bëni, sa do shumë të pasur të jeni, këndej e keni elementin e varrit, nuk keni mundësi ti ikni.
Çështja e dytë e kuptimit të këtyre dy ajeteve është se këndej ju lavdëroheni me pasuri mirëpo kur të shkoni në varr asnjërën prej këtyre gjërave nuk e merrni me vete. Edhe në ditën e xhuma e thash një element të rëndësishëm që ne muslimanët për fat të keq e kemi harruar. Pejgmberi s.a.v.s. në një hadith thotë që atëherë kur vdes biri i Ademit, njeriu kur të vdes, atij i ndërpriten të gjitha veprat, përveq tri veprave që shkojnë me të, edhe në varr. E para është, nëse ka dhënë një sadaka që rrjedh, nëse ka bërë një vepër e cila edhe pas vdekjes do të ju shërbej njerëzve për të mirë, sevapet e asaj vepre do të vinë edhe ty. Njëri prej sadakai xhairije që te ne më së tepërmi e kanë mbajtur të gjallë idenë e islamit janë vakëfet, tash iu themi fondacione, pra elementi i vakëfit. Vakëfi ka qenë një institucion shoqërorë i cili e ka përhapur kulturën njerëzore gjatë hisorisë në përgjithësi. Edhe tash është ashtu, edhe tash shoqëria perendimore është e ndërtuar kryesisht në bazë të këtij koncepti, ndërsa ne jemi kthyer në jë shoqëri e cila vetëm është duke i shkatërruar fondacionet. E thash edhe në ditën e xhuma, këtë desha t’ua them, që çdo njeri kur niset për në ahiret duhet një pjesë të pasurisë së vet ta marrë me vete, pra duhet të le diçka në vakëf, prej të cilës do të shërbehen njerëzit edhe më tutje, me qëllim që ajo pjesë e pasurisë të jetë e tij. Përndryshe çdo gjë që ia len trashëgimtarëve, ata trashëgimtarët nëse janë pak të mirë do ta mbanë në mend diku një vjet atë, nëse nuk janë të mirë, mbas një jave si ta bëjnë hatmen, nëse e bejnë se tash kanë filluar edhe atë mos ta bëjnë, do të harrojnë se ka ekzistuar. Për atë personi duhet të bëjë një vepër që do të jetë gjithnjë përjetësisht me të, e këtë e ka mundësuar vakëfi. Në sistemin e ri botërorë, posaçërisht këtë që Davutogllu, kjo elita e re përpiqet që ta prezentojë në botë si një mënyrë të formulimit të sistemit të ri botërorë, që ka edhe përhapjen e vet edhe në Kinë, edhe në Japoni, edhe në lindje në përgjithësi ëshë botkuptimi antropokozmik i ekzistencës, jo antropocentrik si ka qenë deri tash, d.m.th. me epiqendër në njeriun, po në epiqendër në kozmosin, ku njeriu dhe kozmosi do të rrotullohen bashkërisht përreth Krijuesit. Ky është element edhe i fesë islame, të gjitha bashk;risht do të rrotullohen përreth Allahut xh.sh. Në këtë sistem vakëfet e kanë një vend të posaçëm. Te ne p.sh. në të kaluarën nuk ka pasur Bashkësi Islame. Mënyra e organizimit të bashkësive fetare është mënyrë e organizimit pas periudhës së shtetit shekullar. Nuk them që nuk duhet të ketë, mos të keqkuptohemi, gjithsesi këto institucione që ekzistojnë duhet të jenë madje edhe duhet të forcohen, mirëpo gjithsesi duhet të ketë edhe fondacione të cilat me plotkuptimin e fjalës do ta bartin kulturën në segmentet e veçanta të jetës. P.sh. te ne xhaminë e Murat Pashës në Shkup, ose xhaminë e Gazi Husrev Beut në Sarajeve, një pjesë të madhe të çarshisë e ka ndërtuar Gazvi Husret Beu për hirë të xhamisë, që nëpërmjet të çarshisë xhamia të financohet, mirëpo edhe çarshia të jetë në kompleksin e xhamisë. D.m.th. edhe tregtia, edhe kultura, edhe zejet, edhe arti kanë qenë një kompleks i përbashkët. Ky është ai element që Allahu xh.sh. ia përkujton njeriut se nëse lëshoheni pas shtimit të pasurisë dhe harroni që kjo pasuri e tërë iu ngelet në këtë botë, atëherë nuk e keni arritur qëllimin.
Si element i tretë, është çështja që është aktuale edhe sot, ju aq shumë u kapët pas shtimit të pasurisë që filluat ti gërryni, ti vizitoni edhe varrezat. Kryesisht varrezat, edhe në të kaluarën, janë konsideruar si vende ku njerëzit i kanë fshehur pasuritë e veta. Edhe sot kemi njerëz të cilët janë gërryes të egër, që kërkojnë ari, ku kryesisht i vizitojnë vendet ku janë varret. Edhe ky është një segment shumë i rëndësishëm. P.sh. varri është diçka e shenjtë te njeriu, pa marrë parasysh a i bën ibadet si idhujve apo jo. Pra ne varrin e konsiderojmë si vend që nuk duhet të preket, nuk duhet të shkelet mbi varr, nuk bën të bëhet ndonjë gjë e pistë aty, kjo është te të gjitha kulturat njëjtë, e lëre më ti gërryejmë varret për shtimin e pasurisë. Në këtë rast Allahu xh.sh. neve na e tërhjek kujdesin për këtë element. Pra, aq ka mundësi lakmia e tepërt njeriut t’ia mbyllë sytë, sa që ti harrojë edhe gjërat që janë më të shenjta për te, d.m.th. të shkelë edhe mbi ato gjërat të cilat janë të bekuara dhe ti harrojë.
Këto janë disa elemente që Allahu xh.sh. posaçërisht në këto dy ajetet e para të sures Tekathur, ku edhe tekathur atë kuptim e ka, tekathur dotëthotë shtim, lakmi për shumë pasuri. Ndërsa në ajetet në vazhdim, që në javën tjeter do ti diskutojmë inshallah një pjesë të tyre, thotë kel-la seufe ta’lemun. Por nuk është mirë kështu si jeni duke bërë, nuk është mirë si e bëni ju. Seufe tealemun, më vonë do ta dini se kjo nuk është mirë, thumme kel-la seufe tealemun, pastaj sërish po ju them se nuk është ashtu, nuk veproni drejt, më vonë do ta dini këtë. Tash njëherë do ta besoni, mirëpo kur të hyni në varr do ta dini, atëherë do ta provoni këtë, prandaj në vazhdim kah fundi i sures thotë letereuneha ajne’l- jekin, atëherë, pra në varr, ju nga aspekti i bindjes vizuele, me sy, me shqisa e varrit, do ta shihni se këtë që e keni bërë nuk ka qenë në favor tuajin. Në realitet si mesazh të këtyre dy ajeteve mund ta kuptojmë filozofinë e konsumit të cilën e kemi ne tash aktuale. Veçanërisht njerëzit në të gjitha segementet e jetës janë të koncentruar vetëm në shtimin e pasurisë, dhe elementi që më së tepërmi i brengos ata është që mos të ngelin pa bukë, që të mos ngelin pa pasuri, mos të ngelin pa furnizim. Ky është një element që i brengosë njerëzit dhe pastaj krijon edhe probleme të tjera. Ta dini që këtë besimtari i vërtetë, muslimani i vërtetë e beson në këtë mënyrë, ai përpiqet maksimalisht edhe për këtë botë edhe për botën tjetër, nuk ka dyshim, mirëpo besimtari, muslimani i vërtetë beson që asnjëherë nuk mbetet pa bukë. Ngase nuk e lë Zoti, nëse përpiqet ai hiç pa dyshim Allahu xh.sh. atij ia jep pasurinë. Nëse në këtë mënyrë, nënshtrohemi, mbështetemi tek Zoti, atëherë Ai na jep aq pasuri sa që atë mos të na largojë prej përkushtimit ndaj Zotit. Këtë duhet ta kërkojmë ne të gjithë, të kërkojmë prej Zotit të mirat e dynjasë të cilat neve nuk do të na largojnë prej përkushtimit ndaj Tij. Se nëse neve na jep pasuri e cila do të na largojë prej Zotit, nuk na duhet fare. Nëse dikush mua tash më thotë, po ti jap 100 mijë euro, mirëpo do të vras, mua nuk më duhen ato 100 mijë euro. Për atë, edhe nëse më thotë po ti jap 100 mijë euro, mirëpo nesër do të fus në xhehennem, nuk i dua këto 100 mijë euro, flas për besimtarin, nuk flas për atë që nuk beson. Pra si besimtarë, ne pandërprerë duhet të lusim Allahun xh.sh. që të na jep të mirat e dynjasë aq sa nuk do të na largojnë prej përkushtimit të plotë ndaj Atij. Maksimalisht duhet të përpiqemi si për këtët botë edhe për botën tjetër, mirëpo asnjëherë të mos kërkojmë pasuri e cila do të na largojë prej përkushtimit ndaj Allahut xh.sh.
Faleminderit!