“Kjo në fillim ma përkujtoi ish-Jugosllavinë. Besoj se ju kujtohen akuzat e llojit serb: tërë Kosovën, gjegjësisht politikanët e mëdhenj dhe të vegjël i akuzuan me radikalizëm, fundamentalizëm e xhihadizëm dhe të ngjashme. A ishte e vërtetë? Jo! Por, kjo nuk është rastësi, dhe me këtë mendoj se edhe prapa këtyre burgosjeve të tashme qëndron një urdhër nga dikush jashtë interesit të Kosovës dhe popullit të saj. A thua vallë ishte rastësi burgosja me pretekstin “marksistë-leninistë” në ish-Jugosllavi? Gjithsesi jo, por më e keqja është se nga ato burgosje u krijua miti i “flijimit”, ajo u trupëzua në formën e “heroit”. Me çka? Me diçka qesharake për të cilën vetë ata sot turpërohen. Ja, kjo do të thotë burgosje e planifikuar ose manipulim. Edhe këtu në rastin e burgosjeve të fundit kemi një manipulim të madh, ku po krijohet një “flijim”. A mos vallë rishtas do të krijohen heronj?”, thotë Bardhi.
Intervistoi: Ismail SINANI
Prof. dr. Ismail Bardhi që prej tre dekadash merret me hulumtime rreth çështjes së besimeve. Që nga viti 1987, kur është diplomuar në Fakultetin e Shkencave Islame në Sarajeve, profesor Bardhi ka arritur të bëhet njëri ndër emrat më të spikatur të teologjisë islame në rajon, por pse jo edhe në botë, duke sjellë një frymë të re të ligjërimit dhe transmetimit të dijes mbi fenë, në përgjithësi, dhe mendimin islam, në veçanti. Gjatë këtij rrugëtimi intelektual, prof. Bardhi ka vazhduar studimet pasuniversitare dhe të doktoraturës në Universitetin e Ankarasë, ndërsa në vitin 2004 ka marrë titullin profesor.
Në karrierën e tij profesionale, prof. Bardhi ka ligjëruar fillimisht në Medresenë “Isa Beu” në Shkup, ndërsa më pas ka ligjëruar edhe në Fakultetin e Shkencave Islame në po të njëjtën kryeqendër. Ndërkaq në periudhën 2000-2006 ka qenë dekan i këtij fakulteti. Për shkak të mospajtimit me autoritetet e Bashkësisë Fetare Islame të Maqedonisë, është larguar nga ky fakultet. Si ligjërues dhe hulumtues shkencor ka punuar në disa qendra të rëndësishme shkencore, si në Islamabad, Stamboll, në SHBA (University of Southern California Center for Religion and Civic Culture)…
Është themelues i Shtëpisë Botuese “Logos-A” në vitin 1992, ndërsa një vit më vonë, për dy vite radhazi, ka qenë edhe këshilltar politik i ambasadorit të Bosnjë e Hercegovinës në Tiranë.
Veprimtaria e tij shquhet me pjesëmarrje në shumë konferenca ndërkombëtare rreth dialogut mes feve, ndërsa në një numër të madh të tyre emri i tij figuron edhe si organizator.
Është autor i disa veprave, por edhe i shumë shkrimeve shkencore e publicistike, që shquhen për thellësinë e të menduarit dhe vështrim përtej kornizave triviale të të gjykimit intelektual.
SHENJA: Ç’po ndodh me fotografinë e muslimanëve sot, apo a mund të flasim për krizën e fesë dhe të besimtarit?
I. BARDHI: Nuk e di saktësisht se ç’ka, por diçka e madhe, e trishtueshme dhe e frikshme po ndodh dhe e gjithë kjo nuk është e rastësishme, dikush qëndron prapa këtyre ndodhive. Por, kush, nuk e di. Si fetar mund të them këtë: prapa këtyre qëndron fasiku, fesadi dhe munafiku, kjo është e qartë dhe e vërtetë, sepse prapa këtyre nuk ka mundësi të qëndrojë feja e Zotit.
Të jesh besimtar, musliman, do të thotë të jesh njeri i sinqertë, i drejtë, dashamir i paqes dhe shpëtimit, ballëhapur dhe me emër e mbiemër. Për fotografinë në fjalë nuk mund të flet as feja e as teologjia, edhe pse vërejmë krizë brenda fetarëve. Këtu kemi të bëjmë me një “qendër” të fshehtë që ka për qëllim përsëritjen e Endelusit, holokausteve dhe gjenocideve që edhe ne i pamë dhe i përjetuam. Është e vërtetë se fotografia e muslimanëve një kohë të gjatë nuk ka qenë “e mirë” dhe e “kulturuar”, por as nuk ka qenë frikësuese dhe shkatërrimtare siç ka qenë “revolucioni shkencor” dhe globalizmi aktual.
Fotografia në fjalë mund të vërehet vetëm te fetë e “nacionalizuara” dhe të politizuara. Për këtë që ndodh me muslimanët, edhe pse nuk është e pranueshme nga ata, fatkeqësisht vetë kjo hapësirë gjeografike është përgjegjëse: lejoi gadafizimin, mubarakizimin, esedizimin, sadamizimin e kështu me radhë. Këtu vërejmë një krizë të madhe të “besimtarit” dhe të teologjisë muslimane. Unë kam shkruar shpesh për këto çështje. Sa për krizën e fetarit/besimtarit, pa marrë parasysh se nuk ka të drejtë të arsyetohet, prapëseprapë mund të themi se teologjia muslimane ka bërë që besimtarët ta përjetojnë një ngërç të madh kulturor e fetar, duke filluar nga interpretimi i Librit të Zotit – Kur’anit, dhe Traditës së Pejgamberit a.s. Ky ndikim është vërejtur edhe në hapësirën tonë të Ballkanit. Natyrisht se si rrjedhojë e krizës së teologjisë është kjo krizë që dita-ditës merr forma të ndryshme me pasoja edhe më të rrezikshme. Si duket njerëzimi nuk ngopet me mitologjitë e kaluara dhe historia po përsëritet.
SHENJA: Ç’dëshironi të thoni me atë që historia përsëritet?
I. BARDHI: Shkrimet e shumta me përmbajtje mitologjike dhe historike flasin se historia është e tillë. Në të vërtetë, historia është përbindësh që ushqehet me mish të gjallë njeriu, me gjak, fatkeqësi dhe lot. Të gjithë ata përbindësh mitikë, të cilëve qytetet e lashtë duhej në fillim të pranverës t’u jepnin numër të caktuar vajzash dhe djemsh, deri sa nga ai haraç t’i shpëtojnë heronjtë duke e vrarë përbindëshin, janë vetëm metafora të historisë. E njëjta ndodh sot, por në mënyrë më të sofistikuar. Nuk e di se a është e mundur ndonjë histori më pak përbindëshe, por e di që një të tillë ne njerëzit nuk kemi hasur deri sot. Ndërsa kjo përsëritje këmbëngulëse e së keqes, që vazhdimisht rishtas kthehet, thuajse në forma identike, thuajse në të njëjtat vende, tregon që koha megjithatë lëviz në mënyrë ciklike, siç kanë pohuar të ashtuquajturat kultura primitive. Kjo “përsëritje ciklike e së keqes” tallet me fotografinë tonë për kohën si lëvizje drejtvizore në ardhmëri më të ndritur, fotografi që është krijuar nga racionalizmi, si një nga prodhimet e optimizmit shkencor. Kam frikë se i vetmi përparim i vërtetë, të cilin e kemi realizuar, është përparimi në numrin e të vdekurve (I. Kant) dhe i mundësive tona për të vrarë, shkatërruar, për t’u shkaktuar ligësi të afërmve dhe të largëtëve. E përse e tashmja dhe e ardhmja, pra “historia e cila sapo realizohet”, nuk mund të shkëputen nga e kaluara ose “historia që është realizuar?” Mbase ngaqë njeriu është qenie e kohës. Kam frikë se çdokush nga ne në fondin e tij të mbamendjes nuk i mban vetëm përvojat e tij, por shumë më tepër, sepse çdokush nga ne është i zhytur në kohën. Ne njerëzit dallojmë nga kafshët para së gjithash me këtë zhytje në kohën që është një vazhdimësi e flaktë. Ju e mbani në vete “të djeshmen” tuaj të gjallë dhe të zgjuar, mbase edhe më të qartë dhe më të gjallë sesa ç’ka qenë në kohën kur ka ndodhur. Po ta kishim humbur këtë mallkim që brenda vetes t’i bashkojmë të djeshmen, të sotmen dhe të nesërmen, kam frikë se nuk do të ishim më njerëz.
SHENJA: Doni të thoni se këto fotografi sa vijnë e përsëriten?
I. BARDHI: Natyrisht se po. Si të shpjegohet ndryshe? Nuk e di, ndoshta për shkak të ecjes jo të rrafshët nëpër histori, për shkak të fatkeqësive të vazhdueshme, për shkak të kobit historik ne kurrë nuk e kemi pasur fatin që “të fuqishmit” të na lënë rehat. Që në kohërat e hershme na kanë mallkuar, djegur, shkatërruar…, ndërsa të mbijetuarit i janë kthyer gjithmonë “inatit” të tyre. Ashtu mbetën të izoluar. Nga mund të shpinte rruga e tyre historike? Askund. Është kjo një rrugë qorre tragjike. Në bashkësitë e mbyllura që krijoheshin, më e mbyllura ishte ajo muslimane.
SHENJA: A thua kjo është arsyeja pse ka ardhur deri tek shfaqja e grupimeve të ndryshme?
I. BARDHI: Nëse shqyrtojmë shfaqjen e grupimeve në dimensionin e analizave dhe kërkimeve të ndryshme, siç janë multi-interpretimet që ndodhin brenda ulemave dhe intelektualëve, dukuria e tillë nuk është mirë të dënohet, sepse konsiderohet si diçka që e kërkon vetë simbolika e “pasurisë”. Mirëpo sot, kjo për fat të keq i ka kapërcyer simbolikën e lartpërmendur: grupimet e sotme janë çoroditur, pa marrë parasysh se ata që janë në krye të tyre shpesh herë nuk i plotësojnë as kushtet elementare për t’u quajtur dijetarë, alimë. Ilmi nuk është llomotitje dhe zhurmë. Sot, në hapësirën me shumicë muslimanë, kemi grupime e nën- dhe mbi-grupime, të cilave nuk u dihet as fillimi e as mbarimi.
Për ta bërë sa më të kuptueshme dhe më të prekshme, do të më lejoni që të flas pak për grupimet tek ne. Vërtetë ne e kaluam periudhën e komunizmit, një periudhë e dhimbshme që pengoi zhvillimin e teologjisë dhe filozofisë dhe shkaktoi shkatërrimin kulturor e material të fesë, pra të Islamit. Por, megjithëkëtë, nuk kishte grupime, ato u paraqitën me paraqitjen e pluralizmit politik. Atyre që e përjetuan atë periudhë iu kujtohet fotografia e një muslimani: ai ishte i thjeshtë, e kishte frikë sistemin, por në xhami hynte i pastër, i kulturuar. Kurse në kohët e sotme grupimet e ndryshme të cilat shpeshherë etiketohen si “vehabiste” e “selefiste” bënë gjithçka, me pretekstin se mëtojnë ta paraqesin “Islamin burimor”, “Islamin profetik”, por nuk ofruan asgjë pos arrogancë dhe shqetësim. Tekefundit, ç’do të thotë pretendimi i tyre se gjoja muslimanët nuk kanë ditur (dhe nuk dinë) ta interpretojnë fenë dhe ta praktikojnë atë?!? Kjo vetvetiu nënkupton se feja islame që nga koha e Pejgamberit a.s. e deri më tani nuk është “burimorja” ndaj muslimanët nuk janë muslimanë. Ja që me të vërtetë që ata nuk e kanë kuptuar dhe nuk e kuptojnë fenë. Këto interpretime të grupeve të ndryshme në njëfarë mënyre e “krishterizuan” fenë islame, duke e harruanr domethënien e brendësisë dhe formës. E çka “fituan” me këtë – vetëm paraqitjen e grupeve t tjera akoma m “vehabiste” e më “selefiste”, me nj fjal m radikale.
SHENJA: Grupimet dhe radikalizimi? Ç’do të thotë kjo?!?
I. BARDHI: Me grupimet dhe radikalizimin natyrisht se mendoj në atë që krijon shqetësim. Dihet e kaluara e muslimanëve të Ballkanit. Ta marrim për shembull vetëm hapësirën shqiptare: ndalimi i fesë u bë në mënyrë aracionale, u bëmë gaz i botës; si komunistë u bëmë po ashtu gaz i botës – një komunizëm i paparë. Atje ku nuk ekziston teologjia islame, por as teologjia e përgjithshme, natyrisht se ekziston vakumi. Vakum në këtë kontekst do të thotë ngulfatje, do të thotë grupime dhe radikalizim. Por, për radikalizimin nuk është fajtore feja, sa është politika. Politika për momentin është duke i tejkaluar të gjitha dimensionet njerëzore; sot kemi njerëz “që ofendojnë fenë islame”, nënçmojnë ndjenjat e besimtarit ndërsa institucionet heshtin.
Por, megjithatë unë do të thosha se hapësira jonë kulturore e fetare akoma nuk është duke e kuptuar përgjegjësinë e saj institucionale fetare, ajo hesht kur duhet të flasë e flet atëherë kur duhet të heshtë. Dhe ja, sot kemi edhe raste shumë më të vështira, tronditëse për muslimanët. Paraqiten grupe që kinse në emër të muslimanëve e përfaqësojnë “hilafetin” apo “devletin” islam.
SHENJA: E keni fjalën për “Shtetin Islamik”?
I. BARDHI: Po. Për fat të keq po ballafaqohemi me atë që quhet tezë dhe antitezë, diçka që nuk ka mundësi fizikisht të ekzistojë si dyzim. Mirëpo, mbi të gjitha, nuk duhet harruar se në këtë rast kemi të bëjmë me manipulimin, nocion ky për të cilin të gjithë mendojmë se e dimë se ç’do të thotë, derisa dikush nuk na pyet për të. Po, pikërisht manipulim, sepse ajo që nuk buron nga Kur’ani, apo nga Islami, neve na imputohet kinse është islame. Për prodhimin e ISIL-it (po e përdor këtë term “ndërkombëtar”) duhet pyetur kësisoj: pse pikërisht në këtë kohë të paraqitet ky grupim me këtë emërtim? Kësaj nuk mund t’i përgjigjemi, sepse ai është një prodhim “djallëzor”, dhe atë mu në kohën kur ndjehet nevoja madhore siç është ajo e hilafetit. Dhe ja, fuqia e shejtanit u tregua më e shpejtë dhe e ngulfati këtë kërkesë dhe nevojë aq jetike. Sot, shfaqja e këtij grupimi e bën të pamundur të flitet për një çështje si hilafeti. Pra, e para, ISIL nuk është prodhim as i Islamit e as i muslimanëve; e dyta, ai me “Islamin” e de-islamizon muslimanin dhe e përgatit që të bëhet pré e dushmanit.
Për gjëra të këtilla, Kur’ani thotë: “O ju që keni besuar, nëse ndonjë fasik u sjell ndonjë lajm, ju shqyrtojeni mirë, ashtu që të mos e goditni ndonjë popull pa e ditur realitetin, e pastaj të pendoheni për atë që keni bërë.” (el-Huxhurat, 6). Të ndalemi pak tek kuptimi i fjalës “fisk/fasik”: ajo do të thotë mosbindës, i shmangur, tejkalues i urdhëresave, jetë në shthurje, çrregullim, kryerje paturpësish, të qenit i zvetënuar, i paditur, i ligë. A nuk i përmban të gjitha këto ISIL-i? Kjo fjalë e Zotit që e cekëm më sipër është çelës dhe shpëtim për ne. E para, tregon që muslimanët nuk duhet të jenë të përciptë dhe budallenj. Edhe ISIL është një fuqi djallëzore, fëlliqësirë me prapavija të liga të veprimeve që me vite të tëra i kanë bërë dhe vazhdojnë t’i bëjnë kolonialistët.
SHENJA: Në lidhje me këtë çka mendoni rreth kësaj që po ndodh në Kosovë ditëve të fundit?
I. BARDHI: Kjo në fillim ma përkujtoi ish-Jugosllavinë. Besoj se ju kujtohen akuzat e llojit serb: tërë Kosovën, gjegjësisht politikanët e mëdhenj dhe të vegjël i akuzuan me radikalizëm, fundamentalizëm e xhihadizëm dhe të ngjashme. A ishte e vërtetë? Jo! Por, kjo nuk është rastësi, dhe me këtë mendoj se edhe prapa këtyre burgosjeve të tashme qëndron një urdhër nga dikush jashtë interesit të Kosovës dhe popullit të saj. A thua vallë ishte rastësi burgosja me pretekstin “marksistë-leninistë” në ish-Jugosllavi? Gjithsesi jo, por më e keqja është se nga ato burgosje u krijua miti i “flijimit”, ajo u trupëzua në formën e “heroit”. Me çka? Me diçka qesharake për të cilën vetë ata sot turpërohen. Ja, kjo do të thotë burgosje e planifikuar ose manipulim. Edhe këtu në rastin e burgosjeve të fundit kemi një manipulim të madh, ku po krijohet një “flijim”. A mos vallë rishtas do të krijohen heronj? Këto burgosje janë qesharake dhe të pabaza, apo nëse tashmë kanë filluar, a thua do të vazhdojnë me burgosjen e “kriminelëve” nga veriu, apo edhe të “Kishës Ortodokse”, që nuk e njeh fare Kosovën, kurse ajo fondet i vjel nga qeveria, e jo nga shoqata humanitare që financohen nga djersa dhe dashuria e besimtarëve.
Nejse, të lëmë shakanë anash. Më falni që flas në mënyrë konspirative, por ç’të bëjmë kur për të vërtetën është më e vështirë në kohën kur gjithçka mund të jetë e vërtetë, respektivisht gjithçka jo-e-vërtetë.
Unë mendoj që politika e dobët shqiptare kosovare e ka ngrënë këtë lojë, sepse ajo dëshiron të krijojë një “mit” të llojit të ISIL-it në Kosovë, e kjo bëhet jo nga ana e muslimanëve, e as nga ana e patriotëve nga mesi i popullit. Shpresoj që ata që i bëjnë këto burgosje ta kuptojnë këtë vërejtje e të mos bëhen pré e lojërave të fëlliqura, por të mendojnë dhe ta kuptojnë realitetin e kohës e të mundohen të krijojnë marrëdhënie më të mira për një shtet më modern, i cili e kupton seriozitetin e vendit. Nuk do të dëshiroja të rrethohemi vetëm me “të vërteta”, që çdokush të ketë të drejtë dhe me politikë ofenduese ndaj qytetarëve të vendit, pra edhe ndaj besimtarëve.
SHENJA: A keni mundësi të flitni pak më gjerësisht rreth kësaj çështjeje?
I. BARDHI: Kjo që ndodhi nuk është as e zakonshme e as e kuptueshme. Nuk është e zakonshme për arsye se burgosen njerëz pa marrë parasysh peshën e tyre intelektuale e kulturore, gjegjësisht jo-kulturore. Nga ana tjetër nuk është e kuptueshme sepse i nënçmon shtetasit e Kosovës dhe vetë Kosovën. Sidomos kur dihet se i vogël e i madh në institucionin e Bashkësisë Islame të Kosovës është munduar në një mënyrë t’i ndihmojë krijimit të këtij shteti. Nuk besoj se keni harruar se në Medresenë e Prishtinës edhe në kohët më të vështira janë mbajtur tubime të ndryshme, për çka Serbia i ka akuzuar me të njëjtat akuza me të cilat sot Kosova i akuzon njerëzit e vet.
Këtu ka edhe diçka tjetër, një pamendësi, sepse nëpërkëmbet liria e të shprehurit, e të menduarit, të prezentuarit, e të jetuarit. Përpos kësaj, në këtë rast ka një dyfytyrësi shumë të madhe. “Diplomacia” kosovare shpeshherë ka kërkuar ndihmë diplomatike nga Konferenca Islamike që të njihet Kosova, përmes njerëzish me profile të ndryshme të këtij apo të llojeve të tjera. Prandaj, burgosjet e këtij lloji janë tamam një teatër.
Do të ishte e udhës këtu të themi edhe këtë se Bashkësia Islame e Kosovës nuk guxon t’i lërë punonjësit e vet të pambrojtur në këtë mënyrë. Ajo duhet t’ia bëjë të qartë politikës kosovare kufijtë e manovrimit të saj dhe t’i tregojë se me klerin musliman nuk do të ketë mundësi të sillet në këtë mënyrë joligjore, jo-qytetëruese dhe se e ka të ndaluar të veprojë në dëm të Kosovës dhe shtetasve të saj. Kjo në asnjë mënyrë nuk nënkupton se dikush mund të jetë mbi ligjin. Në të njëjtën kohë është dashur ta tregojë autoritetin e vet dhe t’i mësojë “hoxhallarët” youtubean se feja nuk është tallje, nuk është komedi e as skenë teatrore, por se ka përgjegjësi dhe dënim nga Zoti çdokush që mundohet të manipulojë me sinqeritetin dhe mendjen e besimtarëve.
SHENJA: Ju mendoni se BIK është dashur që këtë lloj hoxhallarësh t’i “burgosë” vetë?
I. BARDHI: Në një mënyrë po, por jo në kuptimin e rëndomtë të fjalës “burgosje”, por t’u tregojë dhe t’i mësojë ata që thërrasin në ideologjizimin, arkaizimin dhe politizimin e fesë se e kanë gabim. Ja p.sh. shpeshherë flitet për tema madhore fetare në formë komediane. E kush i bën këto: figura “publike”, ngaqë sot ata që paraqiten “publikisht” nëpër internet, njihen dhe ndiqen më shumë sesa ata që janë vërtet figura publike. Kjo në fakt është një temë tjetër, por për fat të keq ne shpeshherë dëgjojmë zëra, biseda të këtij lloji në një mënyrë shumë nënçmuese e ofenduese për vetë muslimanët. Por ja se çfarë bën “liria”. Bashkësia Islame e Kosovës këtë vështirësi dhe përgjegjësi të fesë si duket akoma nuk e ka kuptuar ndaj dhe lejoi që edhe ai vetë si institucion të nënçmohet dhe të apostrofohet.
Natyrisht se nuk kam të drejtë ta intelektualizoj fenë, ta bëj vetëm për një shtresë më të “lartë”, por pse edhe jo? E kjo fushë intelektualizimi, kulturizimi është çështje shumë e rëndësishme dhe një mungesë e madhe në hapësirën tonë muslimane shqiptare. Zhvillimet e shpejta për sociologët e njohur të botës i paraprijnë “fundit të botës” ndërsa ne teologët, gjegjësisht feja, është shpresa kryesore, fuqia “e vetme” që flet për shpëtimin dhe udhëzimin. Këtë shpëtim dhe këtë udhëzim askush, e aq më pak teologët, nuk kanë të drejtë ta keqinterpretojnë.
SHENJA: Epo në këtë situatë ç’duhen bërë muslimanët?
I. BARDHI: Sa pyetje e vështirë dhe e dhimbshme. Siç thotë një letrar: “Edhe pse duket sikur për momentin jemi “të askujt”, ne gjithmonë jemi në megje, gjithmonë miraz i dikujt. Ndër shekuj ne kërkohemi dhe njihemi, e së shpejti nuk do ta dimë se kush jemi. Jetojmë në udhëkryq mes botëve, në kufirin e popujve, gjithmonë fajtorë për dikë. Jemi të shkëputur, por të papranuar. … Të tjerët na mashtrojnë kur kanë nevojë për ne, ndërsa na flakin pasi ta kryejmë shërbimin tonë. Fatkeqësia është se e duam këtë djerrinë dhe nuk duam të ikim nga ajo, ndërsa gjithçka kushton, po edhe kjo dashuri. Dje kemi qenë ajo që sot dëshirojmë ta harrojmë, e nuk jemi bërë diçka tjetër.”
Me të vërtetë ne muslimanët jemi duke u nënçmuar shumë; nuk ngeli asnjë çështje pa u diskutuar dhe shoshitur dhe atë në mënyrë ofenduese, ndërkaq harrohet se çdo tezë e ka antitezën e vet. P.sh.: pyetja pse gruaja të mbulohet!?! Është shumë e thjeshtë: përse të zbulohet? Në të njëjtën kohë kemi edhe interpretimet e dobëta gazetareske nëpër programet e ndryshme që mundohen të bëjnë krahasimin e Islamit me fetë e tjera, ku “analistët” tanë që janë të njohur vetëm brenda hapësirës tonë (apo ndoshta as aq), flasin se edhe ateizmi është fe!?!
Për ne tani është me rëndësi që të mos merremi me ofenduesit, por ta prezentojmë fuqinë e pavarësisë tonë shpirtërore e kulturore dhe të nxisim frontin më të gjerë edukativ-arsimor të mundshëm, që të rinjve tanë t’ua mësojmë rrënjët e tyre të vërteta shpirtërore, fetare dhe kulturore. Sa më i lartë të jetë niveli i vetëdijes që do të kultivohet në personalitetin e tyre, aq më pak rinia jonë do të jetë e prekshme dhe aq më shumë rezistuese ndaj misionarëve të paftuar që edhe më tutje do të dëshironin t’i “peshkojnë” shpirtrat e tyre. Në vend të kësaj, ne duhet që atyre t’ua caktojmë diturinë dhe virtytin si vlerën më të lartë, ngase ajo edhe është vlera më e lartë dhe mbrojtja më e mirë edhe në sytë e njerëzve edhe në sytë e Zotit, por edhe vlera që më së shumti mungon në botë, sidomos në këto hapësira Nga kjo vlerë më vonë do të dalë çdo vlerë tjetër. Kur’ani thotë: Ndihmojuni në të mirë dhe devotshmëri, e jo në të ligë dhe armiqësi.
//Shenja.mk http://shenja.mk/index.php?news=14593