Sureja Ihlas
Ne ka disa javë, bashkë jemi duke ia përkujtuar njëri tjetrit çështjen e njohtimit tonë me All-llahun xh.sh dhe këtë njohtim, Ai neve na e prezanton nëpërmjet të cilësive dhe emrave të Tij në Kur’anin a.sh. Thashë, ia përkujtojmë njëri tjetrit, për shkak se një prej elementeve që më së tepërmi e çon në regres, prapa, shoqërinë është polemika vicioze, rrethet vicioze, diskutimet të cilat jane shterpe. Ne si muslimanë, në periudhat e para, paramendojeni nuk ka shkuar as një shekull, që muslimanët kanë arritur të zgjerohen brenda dy perandorive, superfuqi të asaj kohe, Perandorinë Sasanide të Iranit dhe Perandorinë Bizantine.
Në fillim muslimanët kanë qenë një grup i njerëzve që në fillim janë tubuar (ja kështu si ne që tubohemi tash) në shtëpinë e Erkam Ibni Erkamit, prandaj elementet tjera të cilat janë jashtë xhamive në Kur’an përmenden me emrin bejt, e cila do të thotë dhomë/shtëpi, edhe në një ajet kuranor All-llahu xh.sh thotë:” (ajo dritë) Është në shtëpitë (xhamitë) që All-llahu lejoi të ngrihen, e që në to të përmendet emri i Tij, t’i bëhet lutje Atij mëngjes e mbrëmje”. ( Nur,36); edhe shtëpia e Erkam Ibni Erkamit ishte e tillë, në fillim në shtëpinë e tij janë tubuar Pejgamberi a.s. me as’habët e afërt të tij. Në periudhën e parë, këta njerëz, deri në shekullin e parë pas Hixhretit (në shekullin e VII), kanë arritur që të zgjerohen në shumë vende të botës. Nuk kanë patur polemika të mëdhaja, nuk kanë patur diskutime të mëdhaja, por ka patur bindje të fortë nga aspekti i dy elementeve të rëndësishme. Elementi i parë ka qenë bindja në shpalljen e All-llahut xh.sh., ndërsa elementi i dytë ka qenë bindja në shpalljen e gjallë, në Pejgamberin a.s. dhe kjo i ka bërë të fortë muslimanët e parë. Polemikat e tepërta, shterpe posaçërisht, paraqiten në periudhën pak më të vonshme (pas shekullit V-VI Hixhri ose shekulli XII,XIII,XIV,XV) është periudha kur bëhen polemikat më të mëdhaja apologjetike dhe filozofike brenda muslimanëve. Unë tash momentalisht jam duke punuar në një libër i cili merret me këto polemika dhe besoni që kur ia hiqni vizën në fund, del asgjë, janë polemika shterpe; për atë e thash që ne njëri tjetrit ia përkujtojmë disa gjëra.
Në diskutimet dhe në bisedat islame, përkujtimi ose zikri është elementti kryesorë. Kur përmendet termi zikër, kryesisht te ne është institucionalizuar se bëhet fjalë për zikrin të cilën e bëjnë tarikatet, tasavvufi. Po, zikër do të thotë edhe kjo, përkujtimi i All-llahut xh.sh nëpërmjet të formave të caktuara, a thuhet la ilahe illallah, a thuhet ja All-llah, a thuhet ja hajj, a thuhet Hû, janë elemente të përkujtimit të All-llahut xh.sh, mirëpo zikër nuk është vetëm kjo. Zikër është edhe biseda në mes njerëzve, kur dy palë bisedojnë për t’ia përkujtuar njëri tjetrit çështjet e rëndësishme dhe ky dialog me përkujtim, fillon me All-llahun xh.sh dhe njeriun. Në një ajet në Kur’an All-llahu xh.sh. thotë: “Më përkujtoni ju Mua, që t’iu përkujtoj Unë juve”. Pse përkujtim? Për shkak se në vetë etimologjinë e fjalës njeri/insan, është harresa/nisjani; insan rrjedh prej fjalës nisjan të arabishtes, që në gjuhën arabe do të thotë të harrosh diçka. Insan ose njeriu është një qenie e cila harron dhe pa harresën nuk ka mundësi të jetojë. Paramendojeni kur iu vdes një person shumë i afër, ose kur keni ndonjë siklet/ankth të madh, nëse ai siklet/ankth, ai moment i fatkeqësisë do të kishte zgjatur 1 vjet, juve iu dalin mendtë; All-llahu xh.sh e ka bërë të tillë njeriun, që atë moment ta tejkalojë, pas 1 jave, 10 ditëve, dhe ato momente të sikletit/ankthit shëndërrohen në rutinë jetësore. Njeriu e ka emrin ai që harron, për shkak se me ardhjen e tij në dimensionin fizik, e harron kontaktin e parë me Zotin. Kontakti i parë i njeriut me Zotin është në përmasën parazënafillore , në pafillimësi, në eternalitet, ezel i themi ne në letërsinë fetare, në ezel atëherë kur All-llahu xh.sh ka bërë një marrëveshje me shpirtërat e njerëzve. Edhe për këtë flet Kur’ani, i ka krijuar shpirtërat dhe u është drejtuar me : “A më pranoni mua për Zot?”; të gjithë shpirtërat tonë All-llahut xh.sh i kanë thënë “Bela”. Në gjuhën arabe për ‘po’ përdoret termi neam, por arabët bela thonë atëherë kur nuk ka dyshim në atë punë, domethënë nuk ka diskutim se po, ty të pranojmë për Zot. Më thuktë në ajet thuhet: “Përkujto kur Zoti Yt nxori nga shpina e bijve të Ademit pasardhësit e tyre dhe i bëri dëshmues të vetes së tyre (duke u thënë): “A nuk jam Zoti juaj?” Ata thanë: “Po, dëshmuam!”. Të mos thoni në ditën e kijametit: “Ne nga ky (dëshmim) ishim të panjohur”.(A’raf,172)
Pra, kryesisht, njeriut në këtë botë i nevojitet përkujtimi i këtij dimensioni. Ky dimension ka mundësi të përkujtohet në tre mënyra. Përkujtimi i parë është përkujtimi intelektual; domethënë përkujtimi intelektual bëhet nëpërmjet të dijes, All-llahu xh.sh. e dërgon Kur’anin, e dërgon Pejgamberin që ne të mundohemi t’ia sqarojmë vetvetes rregullat të cilat janë në Kur’an, nëpërmjet të dijes dhe nëpërmjet saj ti afrohemi All-llahut xh.sh.
Elementi i dytë është nëpërmjet përvojës jetësore; në përgjithësi njeriu nëpërmjet të përvojës jetësore, arrin ta kuptojë se nuk ka mundësi të jetojë pa e përkujtuar këtë moment kur ka qenë me Zotin bashkë. Një ditë bisedonim me njërin prej jush edhe i dhash një shembull (ta ndaj edhe me ju), shpeshherë ateistët në mënyrë fataliste i besojnë logjikës, jo se krejt çështjet të cilat janë në filozofinë materialiste, pozitiviste, ateiste janë të logjikshme; për shembull ja një prej tyre, teoria evolucionit të Darvinit është shumë e palogjikshme. Për shembull ju të gjithë jeni nëpër shkolla, me fakultet, magjistratura, doktoratura dhe e dini mirë që pozitivizmi bazohet në eksperimente, ndërsa teoria e evolucionit të Darvinit është teoria më pa eksperiment që ekziston, prej kur dimë ne për veten, asnjë majmun nuk është bërë njeri. Nëse pozitivizmi bazohet në eksperimentin, në laboratorin, atëherë do të duheshte që nëpërmjet të eksperiencës laboratorike, ne majmunët ti bëjmë njerëz (domethënë kjo nuk ka ndodhur). Paramendojeni një ateist kur bie aeroplani të bërtas “O logjikë, shpëtom”. A ka logjikë? Asnjë ateist nuk bërtet “O logjikë, shpëtom”. Por se cili do të ishte lutur duke qarë: “ Shpëtom o Zot!”.
Për këtë, ka shembuj të ndryshëm të jetës së përditshme, nuk kam dëshirë t’iu lodh, por edhe një do t’ua përmend. Për shembull shumë familje të cilat nuk kanë relacione me fenë, ndoshta edhe brenda familjes sonë kemi, por kemi edhe në rrethin tonë njerëz të cilët nuk kanë shumë relacione me fenë. Këto njerëz, kur iu vjen mbi kokë një problem, atëherë shkojnë te elementi më i varfër dhe më i dobët i fesë, shkojnë te hoxhallarët që fryjnë. Përvoja jetësore neve na tregon që nuk ka mundësi të jetohet pa fe, njeriu nuk ka mundësi të jetojë pa e përkujtuar këtë element të bashkimit me Zotin.
Dimensioni/përmasa e tretë është përkujtimi dhe përjetimi real i atij mexhlisit/ndejës para All-llahut xh.sh. Përjetimi real i këtij mexhlisi, bëhet vetëm nëpërmjet të përkujtimit sa më të shpeshtë, nëpërmjet të ibadeteve shtesë, nëpërmjet të zikrit (të cilën kryesisht e kanë të institucionalizuar tasavufi, këtu ka një përjetimtë atij dimensioni, në të cilën All-llahu xh.sh i ka thirrur shpirtërat dhe e kanë diskutuar çështjen e ekzistencës dhe nënshtrimit ndaj All-llahut xh.sh.).
Prandaj edhe ne këtu, në të vërtetë përpiqemi që t’ia përkujtojmë njëri tjetrit, duke u mësuar nga tradita parazënafillore e përkujtimit ndërmjet All-llahut xh.sh dhe njerëzve. Këtë të njëjtën gjë që e thash për periudhën islame mund ta them edhe për përmasat e feve të tjera, por unë nuk kam dëshirë që bisedat për fenë ta humbin karakterin e përkushtimit ndaj Zotit, jam kundër asaj që katedrat fetare të shëndërrohen në katedra shkencore dhe filozofike, mund t’iu jap edhe shembuj tjerë, por nuk e kam atë qëllim. Qëllimin e kam që bisedat tona, të jenë biseda për ibadet, e jo biseda për të shitur mend. Nëse bëhen biseda për të shitur mend, atëherë vetëm se e ushqejmë atë ujkun që e kemi në brendi, atë ujkun që na ha neve brenda, asnjëri prej nesh nuk kemi nevojë për këtë.
Për shembull ju e keni filozofinë greke, që është një ndër filozofitë e cila më së tepërmi e ka diskutuar çështjen e shtetit. Asnjëherë nuk kanë patur shtet, a e dini? Pikërisht në periudhën kur e ka shkruar “Shtetin” Platoni, kur ka diskutuar se si duhet të duket shteti, Athina ka qenë jë grusht vend, Sparta ka qenë një grusht vend, Troja ka qenë një grusht vend dhe kanë luftuar ndërmjet vetes. Por, në Perandorinë Romake nuk keni kaq polemikë, mirëpo Cezari e ka sunduar gjysmën e botës. Edhe në historinë islame në përgjithësi, afrimi me përkujtim ndaj vlerave fetare, njerëzore është i rëndësishëm, edhe ne kryesisht bisedat i kemi për t’ia përkujtuar njëri tjetrit Zotin.
Sonte do t’iu them dy-tre fjalë në lidhje me dy cilësi tjera të All-llahut xh.sh, cilësinë iradeh dhe cilësinë kudreh. Iradeh do të thotë dëshirë/vullnet, ndërsa kudreh do të thotë fuqi/forcë. All-llahu xh.sh në Kur’an thotë që kur kemi dëshirë që ta bëjmë diçka, ta kryejmë diçka, atëherë ne e dëshirojmë atë dhe më pas e krijojmë atë. Kjo çështje e dëshirës së All-llahut xh.sh dhe veprimit të kësaj dëshire të All-llahut xh.sh mbi krijesat, është një çështje shumë diskutabile, jo vetëm te muslimanët, po edhe te të tjerët. Themi që ka një dëshirë absolute All-llahu xh.sh. në lidhje me atë do të bëhen gjërat. Sa na lidh neve kjo dëshira e All-llahut xh.sh? Në të vërtetë ky është një zinxhir i cili fillon me dijen e Zotit (atë që e folëm pak më parë), dija e Zotit realizohet nëpërmjet të dëshirës dhe fuqisë së All-llahut xh.sh. Ku është njeriu brenda kësaj dëshire të Zotit? sa ka dëshirë të lirë njeriu? Sa është i predestinuar prej më parë, i caktuar në veprat çka do ti bëjë dhe sa ka dëshirë të lirë për ti bërë veprat ai? Ky problem është diskutuar shumë (unë nuk do të hyj në këo diskutime, për shkak se fundi është polemikë e cila nuk na nxjerr askund) dhe do t’iu jap dy-tre shembuj të cilët mendoj se janë të rëndësishëm. Besimtarët, muslimanët kryesisht, e dinë se asgjë nuk ndodh pa dëshirën e All-llahut xh.sh, muslimani beson se çdo gjë ndodh me dëshirën e All-llahut xh.sh, por dëshira e Zotit dhe dija e Zotit është një e tashme eternale. Çka do të thotë? Do të thotë që nuk është një e tashme, ose e kaluar, ose e ardhme brenda kohës, se ne kryesisht, për shkak se jemi brenda dimensionit kohorë, gjërat i diskutojmë dje, sot, nesër, mirëpo paramendoni dje, sot dhe nesër, nuk ekziston. Për Zotin ka një sot që është i përhershëm dhe brenda këtij sodit të përhershëm Zoti i dëshiron dhe i di gjërat. Ky sodi i përhershëm i All-llahut xh.sh kryesisht te njeriu, i cili është qenie/krijesë me dëshirë të Tij, inicohet prej dëshirës së lirë të njeriut. Ka një ajet në Kur’an që shumë është diskutuar (e keni has edhe ju ndoshta) thotë që All-llahu xh.sh e udhëzon atë që do dhe e devijon atë që do; shumica e kanë kuptuar se All-llahu me dhunë dikë e përudhë/udhëzon dhe me dhunë e devijon dikë. Pse është kuptuar kështu? Posaçërisht periudha e fundit, e cila është e bazuar kryesisht në mendjen, e cila është shumë relative, jo rastësisht e fillova bisedën me logjikën, logjikën e cila është tepër relative, nuk është aspak absolute dhe si ta vendosni këtë bazë, atëherë këtë ajet e kuptoni kështu. Mirë po, përudhja dhe devijmi i All-llahut xh.sh bëhet nga aspekti i përmasës tejkohore dhe tejhapsinore, nuk kemi të bëjmë me çështjet e brendahapësirës. S’ka fjalë që është një çështje e vështirë kjo, dhe çështjet e vështira nuk mund të diskutohen me fjalor të ulët. Atëherë kur njerëzit hyjnë ti diskutojnë çështjet e mëdhaja, me fjalor të ulët dhe me pretendimin se duhet ta kuptojë secili, edhe fëmija duheshka ta kuptojë anatominë!?, atëherë ka problem, s’mund ta kuptojë, i duket e pakuptueshme; e njëjta gjë është edhe në çështjen me dëshirën e All-llahut xh.sh. Çka është konkluza? Njeriu thirret në përgjegjësi për të gjitha veprat e tij, të cilat i bën me dëshirën e lirë të tij dhe ai, në dëshirën e lirë të tij nuk është aspak i varur prej dijes dhe dëshirës së Zotit. Domethënë askush nuk ka mundësi fetarisht të del të thotë “kështu e paska shkruar Zoti”.
Pak më parë, lexoja një tekst të një profesori prej Turqie, për dobësitë gjenetike të cilat ndodhin, për shkak se tash kemi një problem edhe me gjenetikën/inxhenjeringun gjenetik, ku njeriu mundohet të intervenojë në disa elemente të krijimit, duke mos e marrë parasysh etikën dhe filozofinë etike. Shikoni, çdo teknologji e cila zhvillohet pa marrë parasysh dimensionin etik, është në dëm të njerëzve.
Shpeshherë dobësitë që ndodhin në shoqërinë njerëzore nënkuptohen se vijnë prej Zotit; ose e keqja e cila ndodhën, që ne e kuptojmë si të keqe, që është relative, mendojmë se na vjen prej Zotit. Në të shumtën e rasteve, 99,9%, në këtë të keqe kemi pjesë ne dhe e keqja kryesisht është kontakti joadekuat i njeriut, me të mirat e Zotit. Në çdo gjë që Zoti e ka paraqitur në gjithësi në trajtën e vet të pastër, nuk ka të keqe. Për shembull shpeshherë ne, haramet i konsiderojmë si të këqia/ndalesa (edhe prej muslimanëve ka që e konsiderojnë). Nuk janë ato të këqija në esencë; per shembull, Islami e ndalon ngrënien e mishit të derrit, mirëpo derri nuk është i keq si gjallesë, pasi është krijesë e Allahut xh.sh. dhe nëse e ndalon Zoti ngrënien e mishit të derrit, atëherë kontakti jonë me derrin nga aspekti i ngrënie së mishit të tij është joadekuat; ose për shembull e ndalon verën, te ne rrushi nuk është i keq (ose kumbulla, varet prej çfarit bëhet vera ose rakia),ato nuk janë të liga, mirëpo kontakti jonë joadekuat (nëse hani reçel prej saj nuk ka asnjë problem) bën që të ndodh e keqja.
Domethënë, njeriu këto dy cilësi të Zotit iraden dhe kudretin i ka brenda jetës së vet dhe Muhamed Ikballi, e ka një fjalë shumë të mirë, thotë që caktimi dhe veprimtaria e njeriut në këtë botë janë si një vijë të cilën e tërheqin bashkërisht Zoti dhe njeriu, kjo kështu, për ta kuptuar ne, ndërsa fakiri ka një definicion tjetër për sa i përket dëshirës së lirë të njeriut dhe dëshirës absolute të All-llahut xh.sh. Besimtari i vërtetë beson se All-llahu xh.sh çdo gjë e di, dija e Tij është absolute, mirëpo vepron sikur në asnjë moment nuk është i varur prej asaj dijeje dhe për këtë Al-llahu xh.sh na thirr neve në përgjegjësi. Secili njeri në veprimtarinë e tij është i lirë të veprojë dhe për këtë liri të cilën e ka duhet të thirret në përgjegjësi. Tash këtu ka edhe një element tjetër, atëherë kur tejkalohet dëshira parciale dhe fuqia parciale/e përpjesëshme e njeriut, atëherë paraqiten probleme. Ne momentalisht e kemi absolutizuar dëshirën dhe lirinë tonë, nuk e kemi të lidhur me dëshirën dhe lirinë hyjnore dhe për këtë na paraqiten problemet. Zhan Pol Sartri, një prej ekzistencialistëve kryesorë, e ka një fjalë shumë të fortë që është një tokmak që i bie modernitetit në kokë, thotë që liria është burg. E dini pse? Jo liria relative që çdo njeri duhet ta ketë, por absolutizimi i lirisë, e ka qëllimin, se njeriu bashkëkohorë e ka absolutizuar lirinë. Kur e absolutizoni lirinë, atëherë kërkoni prej vetes ti bëni ato gjëra që nuk mund ti bëni. Atëherë kur kërkoni prej vetes ti bëni ato gjërat që nuk mund ti bëni, nuk do të keni mundësi të përgjigjeni vetvetes, atëherë paraqitet kriza dhe këtë krizë vet ju nuk keni mundësi që ta tejkaloni. Kështu edhe Pejgamberi s.a.v.s thotë: “Njeriu planifikon, dëshiron me dëshirën e lirë të tij, por All-llahu xh.sh është Ai i cili e përcakton një vepër do të bëhet ose nuk do të bëhet”. Besimi ynë në përgjithësi është i tillë, ne përpjekjen maksimalisht e bëjmë me dëshirën tonë të lirë, në kuadër të rregullave të cilat All-llahu xh.sh i sheh si të udhës për ne. Shikoni, do t’ua përmend edhe një rast, ata që ishin ditën e xhuma në xhami e kanë dëgjuar, te ky problem i shfrytëzimit të lirisë tonë brenda suazave të shpalljes, kjo është e vërteta e kësaj pune. Shpeshherë njeriu kërkon rrugë të cilat janë alternative, që ti shkel kufijtë që i ka vendosur All-llahu xh.sh. Për këtë mënyrë të sjelljes All-llahu xh.sh në Kur’an flet për hebrejtë/çifutët. All-llahu xh.sh atyre ua dërgoi një mbret të quajtur Talut dhe i tha që ta udhëheq ushtrinë kundër Xhalutit dhe kur u nis me ushtrinë u ndal që të pinë prej ujit të një lumit All-llahu xh.sh. “Kush do të pijë prej ujit të këtij lumit, nuk është prej nesh” thotë All-llahu xh.sh, ; dhe “Kush nuk ha prej atij lumi, është prej nesh”. Në realitet ngjarja është që ushtarët e Talutit (beni israilët, hebrejtë) kanë filluar ta pyesin “Mirë ne nuk mund të pimë, po a mund të lahemi te ky ujë? A mund ta hamë peshkun e këtij lumi? A mund ti hamë algat e këtij lumi?”, domethënë pyetjet të cilat janë terciale, nuk janë aspak të rëndësishme, por në to qëllimi është ta shkelin kufirin që e ka vendosur All-llahu xh.sh.
Më thuktë në ajetet thuhet: “A nuk ke marrë vesh për parinë e bijëve të israilit pas Musait? Kur i patën thënë një të dërguari të tyre (Shem’unit): “Cakto për ne një sundues e të luftojmë në rrugën e All-llahut”! Ai (pejgamberi) tha: “A mund të ndodhë që nëse lufta u bëhet obligim ju të mos luftoni”! Ata thanë: “E ç’kemi ne që të mos luftojmë në rrugën e All-llahut, kur dihet se ne jemi dëbuar nga atdheu dhe bijtë tanë”? E kur u obliguan me luftë, përveç një pakice prej tyre, ata u zbrapën. All-llahu është i njohur për punët e zullumqarëve. Pejgamberi i tyre u tha: “All-llahu caktoi sundues tuajin Talutin”. Ata thanë: “Si mund të jetë ai sundues yni, kur ne kemi më shumë meritë se ai për sundim, madje ai edhe nuk është i pasur”? Ai tha: “All-llahu e zgjodhi atë sundues tuajin dhe e pajisi me dituri të gjerë e me fuqi trupore”! All-llahu ia jep sundimin e vet atij që do, All-llahu është dhurues i madh, i dijshëm. Pejgamberi i tyre u tha: “Shenjë e sundimit të tij është që t’ju sjellë arkën, që e bartin engjëjt dhe që në të gjeni qetësim (shpirtëror) nga Zoti juaj, e edhe diçka që ka mbetur nga thesari i familjes së Musait dhe Harunit. S’ka dyshim se ky, po qe se jeni besimtarë, është një fakt për ju”. E kur doli (prej qytetit) Taluti me ushtrinë, tha: “All-llahu do t’ju sprovojë me një lumë, e ai që pi prej atij, ai nuk është me mua, e kush nuk e shijon atë, ai është me mua, përveç atij që me dorën e vet e pi një grusht”! Mirëpo, me përjashtim të një pakice prej tyre, të tjerët pinë nga ai. E kur e kaloi ai (Taluti) atë së bashku me te edhe ata që ishin besimtarë thanë: “Ne sot nuk kemi fuqi kundër Xhalutit dhe ushtrisë së tij”! Po ata që ishin të bindur se do ta takonin All-llahun thanë: “Sa e sa grupe të vogla me dëshirën e All-llahut kanë triumfuar ndaj grupeve të mëdha”! All-llahu është me durimtarët. E kur i dualën përballë Xhalutit dhe ushtrisë së tij, thanë: “Zoti ynë! Na dhuro durim! Na i përforco këmbët tona dhe na ndihmo kundër pabesimtarëve”! Me ndihmën e All-llahut i thyen ata, e Davudi e mbyti Xhalutin dhe All-llahu i dha atij (Davudit) sundimin, pejgamberllëkun dhe e mësoi atë për çdo gjë që deshi. Dhe sikur All-llahu të mos i mbronte njerëzit me disa prej disa të tjerëve, do të shkatërrohej toka, po All-llahu është bamirës i madh ndaj njerëzimit. Këto janë argumente të All-llahut, po t’i lexojmë ty me saktësi, e s’ka dyshim se ti (Muhammed) je prej të dërguarve.” (Bekare 246-252)
Kur kemi relacion me fenë duhet të kemi kujdes diçka, a dëshirojmë të bëjmë diçka ose kemi dëshirë të gjejmë rrugë që të mos e bëjmë atë. Ajetet e Kur’anit janë elastike, mund ti hiqni nga të doni, si ata që e studiojnë juridikën, e dinë se kryesisht, parimet juridike kushtetuese janë të përgjithsme dhe nëse nuk janë ligjet ndërmjet, atëherë mund ti hiqni ngado ato; nëpërmjet të ligjeve kryesisht sqarohen dhe konkretizohen nenet e kushtetutës; e njëjta gjë ndodh edhe me muslimanët, për atë nuk ka nevojë për rrugë të cilët neve do të na largojnë prej parimeve të islamit, por na nevojiten rrugë të cilët më tepër do të na afrojnë.
Kjo rrugë që më tepër na afron me All-llahun xh.sh dhe me parimet e fesë, është nënshtrimi dhe dorzimi në All-llahun xh.sh. Kësaj ne në islam i themi tevekkul, dhe do të thotë mbështetje dhe dorëzim në All-llahun xh.sh, pasi që të kryhet puna që është në duart tona; kjo mënyrë na shpëton prej pamundësisë, që mos të kërkojmë përgjigje prej vetes atëherë kur nuk kemi mundësi që ti gjejmë përgjigjet dhe ti kryejmë të gjitha dëshirat tona.
Nëse liria nënkuptohet në këtë mënyrë, atëherë liria është reale, njerëzore. Nëse liria nuk kuptohet në këtë mënyrë, atëherë është anarki në të gjitha çështjet. Ja për shembull kemi një sistem që momentalisht është më i miri, unë pajtohem me atë, demokracia, për shembull, është sistemi më i mirë i udhëheqjes momentalisht, por nuk është i mirë krejt. A është demokracia shprehje e vërtetë e lirisë së njeriut? Nuk është. Për shkak se njerëzit njëherë, nga aspekti i përgjithshëm, nuk janë të njëjtë, domethënë, ka njerëz të cilët janë të shkolluar, aristokratë, barinj, zdrukthëtarë, të dehur, narkoman, rrugaç, që me i dhënë një shishe birë e jep votën, tjetri për një shishë vaj e hudh votën; domethënë, kryesisht liria është e dirigjuar edhe në demokraci kudo e jo vetëm te ne, në Perëndim ndodh pak me arshin më të lartë, te ne ndoshta për një shishë vaj, atje ndoshta për një fabrikë vaji, por kjo në këtë mënyrë ndodh. Një ishte kjo, ndërsa çështja e dytëështë se, jo gjithë çështjet kanë mundësi të votohen me gisht; Për shembull, keni një rast që ne në bashkëkohësi e kemi mjaft problem; tash na e mbështesin edhe neve në këto vendet tona, pranimi i kurorave në mes të gjinisë së njëjtë. Kjo punë në disa vende evropiane është e zgjidhur me gisht, domethënë kanë bërë referendum edhe 55-60% e popullatës kanë vendosur që burrat mund të martohen me burrat, gratë mund të martohen me gratë dhe e kanë përfunduar punën. Po mirë, nëse për shembull, ta parafytyrojmë, në Lihtenshtajn ose në Luksemburg, shtete të vogla që kanë të themi 50000 banorë, 30000 banorë të këtyre shteteve janë kanibalist (njeri që ha mish njeriu) edhe bëjnë referendum për kanibalizmin, edhe në referendum merret vesh që më tepër dalin për dhe çka do të themi se është i lejuar kanibalizmi a!!?. Mund të hahet mish njeriu!!? Domethënë, ka çështje të cilat janë kundër natyrës së njeriut, të cilat nuk nxirren në vota, se nëse votojnë njerëzit të cilët janë me natyrë të prishur, për çështje të cilat e prishin natyrën e njeriut, atëherë kjo nuk është liri. Kjo është dhunim i lirisë, kjo është çnjerëzim, kjo na çon deri te alienimi, (tjetërsim, tëhuajsim), njeriu kur të del para pasqyrës të mos mund ta njeh vetveten, të fillojë të turpërohet prej vetvetes.
Ndërsa, nëse e kemi besimin në këtë mënyrë dhe në këtë mënyrë e përdorim dëshirën në jetën tonë, duke besuar në cilësitë e dëshirës dhe fuqisë absolute të Zotit,j se çdo gjë në fund bëhet më fuqinë e Tij, atëherë nuk e kemi këtë problem.
Dhe do ta kryej me një hadith/porosi të Pejgamberit a.s. Një beduin/arab i shkretëtirës erdhi te Pejgamberi a.s dhe hyri brenda. As’habët e panë që hyri me shpejtësi njëri dhe ai donte ta pyes Pejgamberin a.s. se si mund të shkojë në xhennet. Pejgamberi a.s e dinte, ishte Pejgamber i Zotit dhe i tha “Po ti me çka erdhe”? Ai iu përgjigj “Erdha me deve”. Pejgamberi a.s përsëri pyeti “Po deven ku e ke”? beduini iu përgjigj “Ia lash në dorë Zotit jashtë”. Pejgamberi a.s. thotë “A e lidhe deven”? përgjigjja është “Jo, nuk e lidha”. Pejgamberi a.s atëherë i thotë “Shko lidhe deven, pastaj mbështetu te Zoti”. Do të thotë i dha përgjigje edhe për xhennetin, se me fjalë të kota nuk fitohet xhenneti. Domethënë lidhe njëherë deven, pastaj mbështetu në All-llahun xh.sh. Faleminderit !
