Sureja Nas
Miq të respektuar, ne javën e kaluar filluam me një sure të Kur’anit adhimu’sh-shan (dhe thamë që kur përmendet Kur’ani kyresisht përdoret cilësori adhimu’sh-shan, që do të thotë, famëlartë), prej sureve të shkrutëra të Kur’anit dhe që është sureja e fundit e Kuranit. Fillimin e kësaj sureje All-llahu xh.sh. e fillonte me një urdhëresë kul-thuaj, s’ka dyshim që i drejtohej Pejamberit s.a.v.s, por për shkak se Pejgamberi a.s. është i gjallë kuptimisht, shpirtërisht, metafizikisht, pandërprerë, asnjëherë nuk vdes, ai është në mesin tonë, shpirti i tij ka qenë në mesin e njerëzve edhe para Ademit a.s., kjo urdhëresë njëkohësisht i drejtohet edhe të gjitha kohrave dhe hapësirave para dhe pas nesh.
Ka një përcjellje, ku thuhet që Ademi a.s. kur hyri në xhennet, në njërën prej dyerve të xhennetit e pa të shkruajtur La ilahe ilallah Muhammedun resulullah (nuk ka Zot tjetër përveç All-llahut xh.sh. dhe Muhammedi a.s. është rob dhe i dërguari i Tij), ai tha: E kuptova La ilahe ilallah’un, por Muhammedun resulullah,nuk e kuptoj dhe nuk e di se kush është ky Muhammedi. Atëherë All-llahu xh.sh. i tha: Ai është shpirti më i preferuar i krijuar nga ana Ime për hirë të të cilit Unë do ta krijoj gjithësinë dhe për atë pandërprerë letërsia pas Muhammedit a.s. është e thurur me dashuri ndaj Pejgamberit a.s.. Ne muslimanët këtë dashuri edhe e kemi institucionalizuar p.sh: leximi i mevludit është një institucionalizim i dashurisë ndaj Pejgamberit s.a.v.s.. Pra Allahu xh.sh. në fillim të kësaj sureje i drejtohet Pejgamberit a.s. por në personalitetin e tij edhe të gjithë atyre që do ta lexojnë Kur’anin dhe do ta konsiderojnë Kur’anin si një libër për shpëtimin e tyre në këtë dhe në botën tjetër.
Në të njëjtën kohë folja KALE që këtu ëhtë përdorur në urdhërore, në gjuhën arabe e ka edhe kuptimin e mendimit dhe opinionit p.sh: në librat të cilat flasin për të drejtën /fikhun islame, që flasin për apologjetikën/akaidin, shkencën që merret me mbrojtjen e fundamenteve të fesë, në gjuhën arabe kur përdoret fjala KAUL nuk e ka kuptimin bukval Fjalë , edhepse në etimologji, në aspekt gjuhësor fjala, KAUL në gjuhën arabe do të thotë fjalë, mirëpo kur përodret në letërsinë specifike islame, e ka kuptimin e mendimit, kuptimin e idesë, opinionit, e ka kuptimin e dhënies, paraqitjes së shtegut në bazë të të cilit ne do ta gjejmë lumturinë ne këtë dhe në botën tjetër, prandaj kur All-llahu xh.sh. në fillim të kësaj sureje thotë KUL, në të njejtën kohë thotë edhe: Unë jam Krijuesi juaj dhe unë e di çka është më e mira për krijesat e mia, prandaj ua tregoj edhe rrugën se si do të më afroheni më së tepërmi Mua. Ka një element që është shumë i rëndësishëm. Shekulli i XIX dhe XX janë shekuj i liberalizimit në të gjitha lëmitë, posaçërisht edhe i liberalizimit të mendimeve. Një prej personaveqë më së shumti është përpjekur që tërë filozofinë e tij ta vendos përreth ekzistencës së njeriut është Zhan Pol Sartri, një ekzsistencialist françez, i cili i ka hudhur edhe themelet e ekzistencializmit materialist- për shkak se ekzistencializmi në filozofi ndahet në dy grupe, në ekzistencializëm materialist, që është i konstituar kryesisht rreth materies dhe një ekzistencializëm idealist të prezentuar kryesisht nga Søren Aabye Kierkegaar- dhe ai në fund e thotë një fjalë që disa herë edhe neve na trondit tash në bashkkohësi, thotë që: “Un jam i lodhur prej lirisë dhe liria është shndëruar në burg për mua.” Tërë jetën është përpjekur që ta koncentroj ekzistencën e kësaj bote në lirinë e njeriut dhe në fund një prej konstatimeve të tij është që mua më burgos liria. Të jetohet pa Zot është shfrenim, nuk është liri. Të jetohet pa një shteg në bazë të cilit ne do ta orientojmë ekzistencën tonë nuk është liri është shfrenim dhe për këtë liria pa Zot njeriun e largon prej dimensionit të të qenurit njeri, dhe për këtë, Sartri thotë që mua më burgos liria.
Ta thjeshtësoj pak, çka dua të them? Disa herë njeriu ka dëshirë që vet të robërohet p.sh: Juve ju intereson diçka në lidhje me jetën, ju jeni të lirë të vendosni për jetën tuaj si të doni, mirëpo, dikush vjen konsultohet me fakirin. Në moment kur konsultohet me fakirin, ai nëse më dëgjon bëhet rob i mendimit tim, është i lirë të vendos si të dojë, mirëpo lirinë e tij e përdor që të robërohet te dikush. E dini pse? Për shkak se sa do që vendosshmëria të jetë e keqe, është më e mirë se dilema, sado që mendimin të cilin e zgjidhni, që kështu do ta bëj është i keq, ta dini që është shumë më i mirë se sa mos fleni natën (me mendime se)çka të bëj. Dilema paraqitet atëherë kur nuk jeni të mbështetur në një Fuqi absolute e cila i zgjedh dilemat ekzsitenciale të njeriut, në raste të tilla nata edhe dita na kalon në hamendje. Në një ajet në Kur’an, All-llahu xh.sh., kur e cilëson Pejgamberin s.a.v.s., thotë”Shoku juaj nuk ka humbur, e as që ka devijuar, Dhe ai nuk flet nga dëshira, Ajo nuk është tjetër pos shpalljes që i shpallet” (Nexhm. 2,3,4). Ai asnjëherë nuk fliste me hamendje, por e tëra ajo të cilën ai e fliste, ishte vetëm se shpallje që i vinte nga ana e All-llahut xh.sh. Pra, inkuadrimi i All-llahut xh.sh. në jetën e Pejgamberit s.a.v.s. në të njejtën kohë neve na e jep sigurinë e të qenurit të lirë. Një poet arab el Mearri thotë:”Unë e gjeta lirinë në robëri, në skellvëri ndaj më të Madhit”, është kështu për shkak se atëherë njeriu e konsideron veten nën strehimin dhe turorinë e All-llahut xh.sh.
Të jesh nën tutorinë, mbrojtjen e All-llahut xh.sh. është liria më e madhe, për shkak se kapesh për hallkën kryesore të ekzistencës, tërë gjërat dhe të gjitha punët tjera pastaj ecin si duhet. Një prej sociologëve shumë të famshëm nga Turqia, Xhemil Meriç, ka një thënie shumë të mirë: “Popujt të cilët me përkushtim e falin namazin, nuk kanë sëmundje psikike, për shkak se ata hynë nën mbrojtjen dhe tutorinë e fuqisë më të madhe ekzistuese dhe Ai pa ndërprerë i ka nën hijen e Tij”.
Si rrjedhojë ata që me përkushtim e falin namazin dhe i përkulen Allahut xh.sh. janë personat që ekanë marrë opinionin hyjnor të jetës së njerëzishme në këtë botë dhe njëkohësisht janë marrës të urdhërit në fillim të kësaj surej KUL/THUAJ. Për persona që në këtë mënyrë qasen ekzistencës në vazhdim Alahu xh.sh. thotë: EUDHU
Eudhu domethënë ”kërkoj mbrojtje ose hyjë nën mbrojtjen tënde”. Këtu ka dy gjëraqë janë të drejta ekskluzive të All-llahut xh.sh.. Që të dyja janë të shprehura në suren Fatiha, që ne e lexojmë pandërprerë Elhamin p.sh. themi: Elahmdulil-lahi rab-bil alemin – Falënderimi i qoftë All-llahut Zotit të botërave; Er-rahmanir-rahim – Ai është mëshirues në këtë botë edhe për ata që besojnë edhe për ata që nuk besojnë këtë kuptim e ka fjala Rahman; Er Rahim-por ëshë mëshirues vetëm për besimtarët në botën tjetër; Maliki jeumid-din – Pronari i ditës së gjykimit, Sunduesi i ditës së gjykimit, ditës së ahiretit; Ij-jake na’budu ve ij-jake nestein – vetëm Ty të adhurojmë, domethën,adhurimi është e drejta ekskluzive vetëm e All-llahut xh.sh. , All-llahu xh.sh. aty nuk pranon shok, ve ij-jake nestein, dhe mbështetja, kërkimi i ndihmës për njeriun është vetëm prej All-llahut xh.sh., domethënë edhe kjo çështje kërkohet vetëm prej Krijuesit, prandaj në këto dy elemente vendoset lidhja me Zotin dhe nëpërmjet të ibadetit kërkohet mbrojtja prej All-llahut xh.sh., dhe atëherë asgjë nuk ka mundësi t’i bëjë dëm njeriut.
Ne, në traditën tonë fetare, e mësojmë prej moshës 4 – 5 vjeçare thënien Eudhu bil-lahi minesh-shejtanir-raxhim. Kjo eudhu që përdohet në eudhu bil-lahi është e njëjta fjalë që përdohet edhe në Kul eudhu birab-bin nas . “Eudhu” domethënë që e këroj ndihmën e All-llahut xh.sh. prej djallit, shejtanit të mallkuar, mirëpo fjala shejtan sipas dijetarit bashkohorë Fazlur-rahaman: (është një dijetar bashkëkohor nga nënkontinenti indian që ka jetuar në Amerikë . Ky dijetar që tash ka vdekur ka qenë një prej profesorëve të paluftës së dytë botrore që ka qenë më aktiv në çeshtjet e Islamit në Amerikë. Fazurr-rahman ka një vepër shumë të mirë Islami, ose në boshnjakisht është përkthyer si “Duh Islama” dhe është botuar boshnjakisht që prej viteve 1975– 76) në Kur’an nuk e ka kuptimin vetëm të atij djalli, shejtani, atij xhini që e ka kundërshtuar Ademin a.s., për shkak se ai ka një emër të posaçëm që në letërsinë islame dihet, emri i tij është Azazil, ai shejtan e ka emrin Azazil ndërsa grupi i cili i është bashkangjitur atij në momentin kur nuk i është përkulur Ademit a.s. quhet Iblis, domethënë këta janë dy terme të përveçëm, të cilët kanë të bëjnë me atë shejtanin historik, ndërsa shejtani, Fazur Rahmani thotë (edhe pse është kritikuar,fakirit i pëlqen si mendim) e ka edhe kuptimin e parimit të së keqes. Dhe kur personi thotë Eudhu bil-lahi minesh-shejtanir-raxhim – kërkoj ndihmën e Zotit prej djallit të mallkuar, në të njejtën kohë thotë , e kërkoj ndihmën e Zotit prej parimit të së keqes që ajo e keqe mos të jetë pjesë e jetës sime.
Prej kujt e kërkon ndihmën? Rab-bin-nas .Fjala Rabb, në gjuhën arabe përdoret për Zotin. Ja rab-bi ( O Zoti im) edhe ne e përdorim. Mirë po fjala rabb në gjuhën arabe rrjedh prej paskajores së njëjtë si edhe fjala Terbije, që në gjuhën shqipe e ka kuptimin e edukatës. Dhe kur në Kur’an All-llahu xh.sh. e përdor fjalën Rabb, kryesisht fjala është për çështje të edukimit dhe planifikimit të gjithësisë dhe elemementeve brenda saj. Kur thuhet: “ unë kërkoj ndihmën e Rabbit/Zotit, nënkuptohet të atij Zoti që është edukator i njerëzimit që mos të lejojë që këto njerëz të më dëmtojnë mua, melikin-nas kërkoj ndihmën e Zotit të atij Zot që në të njëjtën kohë është dhe sunduesi i njerëzimit.
Një prej çështjeve më të koklavitura për sqarim në fe, jo vetëm në fenë islame, është cështja e caktimit/kaderit. Edhe kur thuhet melikin-nas, është sundues i të gjithë njerëzve, All-llahu xh.sh tregon qartë se në fund të çdo gjëje qëndron All-llahu xh.sh.. Në disa raste e keni vërejtur që kur ka të ndodhë ndonjë fatkeqësi shumë e madhe, përnjëherë sikur ndodh dicka më e vogël, keni të bëni ndeshje të madhe, përnjëherë dicka ndodh dhe ajo bëhet shumë e lehtë. Tek ne ka ngelë, populli thotë, paske dhënë sadaka. Është e vërtetë që Pejgamberi s.a.v.s. thotë nëse keni dëshirë të intervnoni në caktimin, në kaderin, atëherë jepni sadaka, ndihmojuni të tjerëve dhe luteni All-llahun xh.sh.. Lutja/duaja dhe sadakaja e ndryshojnë caktimin ose më mirë thënë e lehtësojnë caktimin, e lehtësojne kaderin. Pikërisht për këtë kërkojmë ndihmën e Zotit, tëj atij Zoti që është edukator i njerëzve, është sundues i njerëzve; ilahin-nas dhe është Zot i njerëzve domethënë është Zot të cilit i luten njerëzit, pa marrë parasysh cilës fe dhe besim i takojnë.
Ndoshta një pjesë e juaj ka lexuar pak edhe prej historisë së feve, pa marrë parasysh cila fe të jetë, qoftë krishterizmi, qoftë hebreizmi, qoftë budizmi, qoftë konfuçionizmi, shintoizmi, fetë primitive të indianëve të Amerikës, të aborixhinëve te Australisë, të bushmanëve të hotentotëve, të gjitha fetë kanë nje besim në një Zot superior, edhepse besojnë ne zotëra tjerë te vegjël. Edhe në mitologjinë greke ju e dini qe Zeusi është zoti superior ose me gjuhën e Aristotelit, Demiurgu është zoti që qëndron mbi të gjithë zotërat tjerë. Edhe te mushrikët, politesitët arabë, në kohën e Pejgamberit a.s. është situata engjashme. Kur’ani flet për justifikimin e tyre kur thonin se, ne i besojmë një Zoti, mirë po këta zotrat e tjerë që i kemi, si idhuj, si kumirë, këta shërbejnë që t’i afrohemi atij Zoti superior, më të madh. Domethënë kur themi ilahinnas, ne hyjmë në mbrojtjen e një Zoti i cili është mbi te gjithë. Kjo çështje duhet të parafytyrohet nga këto tre aspekte, një nga aspekti i sundimit fizik, dy nga aspekti i sundimit metafizik shpirtëror dhe tre nga aspekti i edukimit të njerëzimit.
All-llahu xh.sh. i ka në duart e veta, ta them kështu metaforikisht, tërë ekzistencën, dhe në moment kur me një sinqeritet të plotë ne e lexojmë këtë sure , hyjmë nën mbrojtjen e All-llahut xh.sh dhe atëherë asgjë në gjithësi nuk mund të na bëjë dëm. Gjithashtu duhet të jeni të sigurtë se është parim i islamit që askush nuk mundtë na bëjë dëm nëse nuk e lejon atë All-llahu xh.sh. All-llahu xh.sh. në Kuran thotë:”Asgjë nuk mund të sjell as dëm as dobi illa bi idhnillah nëse nuk është leja e All-llahut xh.sh”.(Ali Imran 111)
Me këtë ajet dhe këtë sure prej kujt kërkojmë ndihmë? Pse kërkojmë strehim te All-llahu xh.sh.? Min sher-ril vesvasil hannas? Gjëja e parë që është më e rrëzikshme se çdo gjë, edhe se xhinët edhe se egërsirat edhe se zullumqarët më të mëdhenj që ekzistojnë në botë janë cytjet dhe vesveset të cilat ekzistojnë brenda njeriut.
Për atë shkak, kërkimi i ndihmës paraprakisht bëhet Min sher-ril vesvasil han-nas-prej sherit, prej dëmit, prej të keqes së atyre cytjeve, vesveseve, zërave të cilat ekzistojnë në brendinë e njeriut. Nëse në brendi njeriu arrin ta ndjejë prezencën e Allahut xh.sh., domethënë nëse ekziston All-llahu xh.sh., siç thotë në Kur’an:, O ju që besuat, përgjigjjuni (thirrjes së) All-llahut dhe të të dërguarit kur ai (i dërguari) ju fton për atë që ju jep jetë, (për fenë e drejtë) dhe ta dini se All-llahu ndërhyn ndërmjet njeriut dhe zemrës së tij, dhe se ju do të tuboheni te Ai. (Enbija, 24). në brendinë e njeriut ose siç thotë edhe një ajetin tjetër: ” Ne e kemi krijuar njeriun dhe dimë se ç’pëshpërit ai në vetvete dhe Ne jemi më afër tij se damari (që rrah) i qafës së tij”. ( Kaf,16) atëherë aty brenda nuk mund të ketë asgjë tjetër përveç Allahut.
Do ta tregoj një sqarim paksa më metaforik dhe semiotik të krijimit, gjegjësisht të proçesit të krijimit, të cilin e tregon një komentator i Kur’anit, një mufessir, (ne në gjuhën islame komentatorëve të Kur’anit u themi mufessir, ndërsa komentet e Kur’anit, si libra, emërtohen tefsire. Janë shkruar me qindra tefsire deri tash. Një prej tyre është edhe Ismail Hakki Bursevi, ka një koment të Kur’anit shumë të mirë, që fakiri ka filluar përkthimin e tij në gjuhën shqipe që moti, por inshallah si të na jep Zoti jetë do ta kryejmë. Është i përkthyer në turqisht. Emrin e ka“Ruhul Bejan” që do të thotë “Shpirti i sqarimit” ). Është një metaforë, nuk është ngjarje reale është një dramatizim i krijimit. Ai thotë:
All-llahu xh.sh. kur e krijoi njeriun e parë ( nuk e di ndoshta e keni lexuar veprën e fakirit, në realitet këtë edicionin krititk mbi veprën e Haxhi Bektashi Veliut “Makalatin”.Fakiri edhe aty e kam përmendur, edhe Haxhi Bektashi Veliu në “Makalat”’in e vet e përmend këtë metaforë) , Ademin a.s. në xhennet me trup, e la të thahet ( kështu thotë Ismail Hakki Burseviu). E la të thahet dhe shejtani e pa që ka diçka interesante në xhennet, që nuk ka qenë deri atëherë. Azazili shkoi, iu afrua Ademit a.s. dhe u habit se çka është kjo krijesë. Iu afrua te gjoksi dhe i trokiti. Kur i trokiti te gjoksi, atëherë u dëgjua një zë gup,gup,gup (e dini kur i bini ndonjë ene të zbrazët si dëgjohet një zë) dhe tha: “Ky qenka i zbrazur, nuk ka dobi prej këtij” ndërsa ,All-llahu xh.sh., iu përgjigj: “dhe kur ta kem përsosur atë dhe t’i kem dhënë nga ana Ime shpirt, ju menjëherë përuljuni atij (në sexhde)” (Sad, 72) Domethënë që atëherë kur nuk është fryma e Zotit këtu (në gjoks), vërtetë fjala e shejtanit është e drejtë, atëherë njeriu është i zbrazur, është bosh dhe nuk vlen për asgjë.
Vetëm atëherë kur brenda e ka shpirtin hyjnor, siç thotë në Kur’an All-llahu xh.sh., atëherë njeriu e ndien shijen e ekzistencës. Pastaj Burseviu thotë që, All-llahu xh.sh. e krijoi mendjen dhe i tha zgjidhe një vend në trupin e njeriut, mendja e zgjodhi trurin. Pas mendjes e krijoi besimin tha zgjidhe ti një vend në trupin e njeriut, mendja e zgjodhi zemrën. Pas asaj Allahu e krijoi turpin dhe turpi e zgjodhi fytyrën, fizionominë. Këto janë tre elemente shumë të rëndësishme, njëra ka të bëj me racionalitetin, tjetra ka të bëj me idealizmin, imanin, dhe e treta ka të bëjë me vendzënien dhe aktivitetin tonë shoqëror, turpin. Pas kësaj krijoi tre gjëra tjera, e krijoi hidhërimin, i tha ti zgjidhe një vend, e zgjodhi trurin. Mendja tha nëse ti vjen këtu, unë iki. Pas asaj e krijoi smirën, urrejtjen dhe i tha ti zgjidhe një vend, ajo tha, e zgjodha zemrën. Besimi tha nëse ata vijnë unë iki. Pas asaj Zoti e krijoi zënkën, kavgën, përleshjen, kacafytjen. I tha ti zgjidhe një vend, e zgjodhi fytyrën. Turpi tha nëse ti vjen unë iki. Domethënë në trajtë metaforike Ismail Hakki Burseviu, na flet për tre elemente të cilat rrjedhin prej brendisë së njeriut. Secila prej këtyre anomalive ose veseve negative, të cilat i përmend në këtë rast Burseviu, burimin e ka në cytjet e brendshme të njeriut, prandaj edhe Mevlana Xhelaluddin Rumiu thotë që njeriu i cili nuk ka urrejtje, nuk mund ta kuptojë dikënd që urren, njeriu i cili nuk ka zili nuk mund ta kuptojë atë që ka zili, për shkak se nuk ka koncept për zilinë, nuk ka koncept për urrejtjen.
Ky është elementi kryesor, prandaj edhe tasavvufi islam theksin kryesor e ka vendos mbi edukimin e brendisë së njeriut, e jo të dimensionit të jashtëm. Atëherë kur do të edukohet brendia, nuk do të kemi problem jashtë dhe të gjitha veset që i përmend Kur’ani. P.sh. vjedhja. Vjedhja kur bëhet si akt jashtë, atëherë më e ka dimension juridik, por kur vjedhim brenda, ka dimension moral dhe na shkatërron neve. Paramendojeni një vjedhës në shpirt i cili nuk mund të vjedhë, ky vdes , ky është në burg. Ose njeri i keq i cili për shkak të ligjit nuk mund të bëjë keq edhe ky vdes). Ka një dijetar Erzurumlu Ibrahim Hakki i cili ka një vepër që quhet “Marifetname” është njëra prej veprave të para të cilat janë shkruar në historinë e fizionomonisë (ilm-i sima, leximi i karakterit nga fytyra). Bëhet fjalë për dijen dhe personat të cilët në bazë të fizionomisë së njerëzvë, në bazë të vijave të fizionomisë konstatojnë se njeriu është i mirë ose është i keq. “Marifetname” edhe emrin e ka ashtu libër i marifetit, domethënë, libër i njohjes së thellë.
Ai tregon një ngjarje, kur e ka marrë dorëshkrimin e këtij libri dhe është nisur prej Erzurumi për ta botuar në Stamboll. Rrugës i ka zënë nata afër një mulliri dhe aty së bashku me një nxëës të tij, janë ndalur te mulliri për ta kaluar natën. Por Ibrahim Hakkiu, sa e ka parë pronarin e mullirit, sipas cilësive të trupit që i kishte patur ishte hajdut. Mirë po ai i kishte pritur shumë mirë, ndërsa Ibrahim Hakkiu ka qëndruar i mërzitur pandërprerë . Nxënësi është mërzitur dhe i ka thënë: “Profesor ky na bën shumë nderë neve, na tregon shumë respekt, e ti pse rrin i vrenjtur ?”.
Ibrahim Hakkiu thotë, nëse kjo është sjellje reale e tij, atëherë më shkoi libri,nuk mund të shkoj ta botoj librin, duhet të kthehem prap. Kur kanë dalur në mëngjes prej mullirit, pronari i ka përcjellur dhe sa kanë dalë te kodra e parë ,u ka dalur me pushkë dhe i ka plaçkitur. Ibrahim Hakkiu ka filuar të qeshë me zë duke i thënë:” Merri të gjitha, merri, vetëm librin ma lër mua”. Ishte i gëzuar pasi i kishte shpëtuar libri.
Do të thotë se anomalia që gjindet në brendi të njeriut është shumë e rrezikshme dhe kjo e shkatërron njeriun. Kur e lexojmë suren Nas dhe kur besojmë si duhet në këtë sure, kur thellohemi në këtë sure, atëherë ta dini që dalë nga dalë fillojmë ta edukojmë veten dhe ta largojmë prej vesveseve të brendshme dhe atëherë kur në brendia jonë pastrohet nga këto gjëra atëherë e jetojmë të rehatshëm, jo për të tjerët, nuk është me rëndësi si dukemi ne, por jeta është e rëndësishme për ne, është e rëndësishme sa me kënaqësi e jetojmë jetën për veten tonë. Botëkuptimi fetar islam është i tillë, është qasje e mirë dhe pozitive ndaj gjërave kësaj i thonë husn-i dhan, domethënë ta kesh mendimin e mirë, ndërsa mentaliteti bashkëkohor është që gjërave ti afrohemi me paragjykime edhe këtë e kemi futur në filozofinë e bashkëkohësisë.
Ju kur shkoni të punësoheni diku ju kërkojnë prej gjygjit një letër që nuk jeni të dënuar, domethënë njeriu duhet ta argumentojë se nuk është i keq, do të thotë se potencialisht pranohet si i keq. Pse ta argumentoj unë se nuk jam i keq? Ai duhet ta argumentojë nëse jam i keq unë. Ose për shembull, kur shkoni të punësoheni u kërkojnë një vërtetim prej mjekut se jeni të shëndoshë. Njeriu në esencë është i shëndoshë, sëmundjet janë përjashtime, (nuk është me rëndësi praktika, por filozofia mbi të cilën fle kjo çështje është e rëndësishme). Filozofia është e tillë se ai që ta lyp vërtetimin mjekësor, të konsideron si të sëmurë, ti duhet ta vërtetosh se je i shëndoshë, edhe ai që ta kërkon vërtetimin e gjyqit ty të konsideron se je vjedhës ose kriminel, e ti duhet ta argumentosh se nuk je kriminel. Prandaj, ajo që është me rëndësi tek ne, ne në esencë jemi të mirë edhe Pejgamberi a.s. thotë: “Çdo foshnjë që lind, lind me natyrë të pastër”, do të thotë lind si i mirë dhe më vonë prindërit e tij, rrethi i tij atë e edukojnë e bëjnë çka e bëjnë dhe për të iu larguar këtyre gjërave prandaj edhe All-llahu xh.sh. e ka dërguar Kur’anin.
Domethënë ështja e parë që kërkojmë mbrojtje nga Zoti është Min sher-ril vesvasil han-nas , të na mbrojë prej cytjeve të cilat i kemi në brendinë tonë.
Kjo sure është e rëndësishme edhe si lutje, është me rëndësi si shifër. Ne flasim për kuptimin e Kur’anit, po kuptimi është i rëndësishëm, mirë po nga aspekti i fetarësisë përkushtimi dhe adhurimi janë më të rëndësishme dhe më të begatshme se kuptimi. Protestantët e kanë përkthyer Biblën prej latinishtes në gjuhën e vet që ta lexojnë meshën në gjuhën e tyre. Por kjo nuk i ka bërë më fetarë se katolikët. Cilët janë më fetar në botë protestantët apo katolikët? Katolikët, domethënë, të kuptuarit e fjalës hyjnore nuk i bën njerëzit më fetarë. Pse? Për shkak se fjala hyjnore, në të njëjtën kohë është edhe udhëzim për jetë por është edhe shifër dhe çelës i cili i hap dyert e shpirtërisë. Për këtë preferohet që kur kemi siklet natën, kur frigohemi në ëndërr të lexojmë suren Felek ose suren Nas. Pse? Sepse në të njëjtën kohë janë edhe shifra të cilat neve na i hapin disa dyer të së mirës në aspektin shpirtëror dhe i mbyllin dyert e të keqes. Faleminderit.
