Sureja Humezeh
Miq të respektuar, ne javën e kaluar filluam me suren Humezeh, një sure e cila flet për disa anomali shoqërore, për disa mangësi të njerëzve që i kanë brenda shoqërisë. Kur’ani, për dallim nga librat tjera të shpallura ika të tre dimensionet. Për shembull Teurati është i njohur pak më tepër si libër i cili i ka ngërthyer në vete relacionet juridike, shoqërore në mes të njerëzve dhe një pjesë e konkluzave juridike të cilat janë tash në Kur’an, kanë qenë të tilla edhe në Teurat për shkak se ka një pjesë të ajeteve të Kur’anit që Allahu xh.sh. thotë që“Ne në këtë mënyrë e kishim të vendosur edhe në Teurat” që d.t.th ata e kishin urdhëruar edhe në Teurat për një mënyrë të vendimit juridik të tillë. Inxhili pak më tepër është vepër që i ka normat etike në plan të parë. Merret vesh që si kurorë e të gjitha këtyre është besimi, Kur’ani i ka të tre këto dimensione të potencuara, e ka të potencuar besimin, e ka të potencuar dimensionin juridik dhe dimensionin moral/etik të jetës së njeriut në këtë botë. Kohëve të fundit shekulli XX ka ndiku pak protestantizmi në fé, jo vetëm te krishterët po në përgjithësi mënyra e veprimit protestant në fé ka ndikuar që fenë njerëzit ta zbarkojnë më tepër në çështjet e etikës fetare dhe shumë pak shekulli i XX dhe fillimi i shekullit XXI i ka diskutuar çështjet të cilat kanë të bëjnë me domosdoshmëritë fetare, qofshin ato edhe juridike. Për shembull në të shumtën e rasteve njerëzit kanë menduar se kur do të diskutojmë për fenë, atëherë duhet të diskutojmë vetëm se si kemi ne mundësi të jemi besimtarë të mirë, se si ne kemi mundësi të sillemi mirë ndaj të tjerëve, mos t’ia thejmë zemrën dikujt. Kryesisht vokabulari i shekullit të XX ka qenë në këtë dimension, që besimtari në dimensionin etik të jetë i koncentruar në çështjen e fesë dhe në çështjen e besimit, mirë ama feja Islame nuk është vetëm e tillë ; për shembull keni mundësi që askujt mos t’ia theni zemrën ju, mirë ama nëse kur do ta ndani pasurinë nuk e merrni parasysh konkluzëne e Kur’anit, atëherë nuk jeni muslimanë të mirë; ose mund mos t’ia theni zemrën askujt, ama do ta bëni një haram i cili është i ndaluar nga ana e Kur’anit nga aspekti juridik edhe për këtë botë edhe kjo juve nuk iu lejon që të bëheni besimtarë të mirë, të bëheni njerëz të cilët do të jenë të përkushtuar ndaj Allahut xh.sh.. Prandaj, feja Islame pas Pejgamberit s.a.v.s. me ardhjen e Kur’anit, që të trija këto dimensione që ne në letërsinë fetare i emërtojmë si iitikadat, amelijat dhe vixhdanijat, domethënë si çështje të besimit, si çështje të ortopraktikës fetare, ku bën pjesë në të njejtën kohë edhe jurispodenca fetare, dhe vixhdanijat çështjet të cilat kanëtë bëjnë me ndërgjegjen e besimtarit ku bëjnë pjesë etika, ahlaku, morali i besitmarit, që të trija së bashku e përbëjnëesencën e fesë. Kjo sure, prej këtyre tre elementeve pak më tepër ka të bëjë me dimensionin e vixhdanijatit/etikës. Kohëve të fundit ne kemi një anomali shumë të rrezikshme (ndoshta fakiri e ka përdor, disa herë e kemi biseduar me ju gjatë bisedave, por po e përsëris edhe një herë) kur thuhet diçka qëështë etike ose jo etike, se është morale ose amorale, atëherë kryesisht i tërë koncentrimi ynëështë në çështjen e avanturave të personave të caktuar të amoralitetit nga aspekti i epsheve. Etika dhe jo etika, morali dhe amoraliteti, janë të koncentruara në këtë element, por nuk është ashtu. Në platformën kuranore, morali dhe amoraliteti nuk janë të koncentruara vetëm në këtë çështje edhe këto bëjnë pjesë aty, mirë ama nuk është vetëm kjo. Nëse një profesor nuk e mban ligjëratën si duhet në fakultet, nuk sillet si duhet ndaj studentëve të vet, nuk e vlerëson punën e tyre si duhet, ky nuk është i moralshëm; nëse një nëpunës shtetërorë nuk e kryen punën e vet si duhet, ky është i pamoralshëm njëlloj si ai qëështëi pamoralshëm për aspektin gjinorë duhet të merremi vesh, ose ai që punon në doganë, studenti i cili nuk e bën punën e vet si duhet… Të gjitha këto nga aspekti i platformës së moralit dhe etikës fetare e kanë konotacionin e njejtë. Shpeshherë njerëzit kanë dëshirë që ta koncentrojnë në një element punën dhe ta kryejnë punën, ky është një mekanizëm mbrojtës dhe hegjemoni e personave të cilët dëshirojnë të tregohen si fetarë, që kryesisht elementet që janë të gjëra, që kanë dimensione të gjëra, që i ngërthejnë të gjitha sferat e jetës, i koncentrojnë vetëm në një element edhe te ai element të ruhet edhe gjërat tjera t’i ler. Tuĝrul Efendiu e ka një fjalë shumë të mirë që thotë: Sikur mëkatet tjera t’i kishin dehur njerëzit siç i deh alkooli, atëherë do t’i shihnim krejt njerëzti se si lëkunden nëpër rrugë”; për shembull nëse rrena do ta kishte dehur njeriun si e deh alkooli, atëherë krejt do të lëkundeshin rrugës, nëse përgojimi e deh njeriun në këtë mënyrë, nëse ta hash hakun e tjetrit në të njejtën mënyrë, e kështu me rradhë të gjitha ndalesat tjera fetare do ta dehnin njeriun, atëherë të gjithë njerëzit do t’i shihnim në rrugë se si lëkunden. Pra, vetëm njerëzit të cilët kanë dëshirë të bëjnë hegjemoni fetare, egocentrojnë haramin, amoralitetin në çështje të caktuara. Ta diskutojmë edhe nga aspekti pozitiv se tash për shkak se ne kemi më tepër problem me anomalitë dhe vetitë negative, po ta përmendim edhe një çështje pozitive: për shembull kur diskutohet për xhihadin, njerëzit e koncentrojnë xhihadin në elementin më të lehtë shpirtërorë dhe më të vështirë fizik, në luftën, për shkak se në xhihad keni mundësi t’i çoni njerëzit me një ligjeratë, ama njerëzit t’i bëni profesorë dhe t’i bëni ta udhëheqin komunën dhe t’i bëni studijues, nuk mundeni me një ligjeratë ta bëni këtë, po duhet të punoni me ato 20 vjet. Për atë edhe nga aspekti pozitiv, koncentrimi i urdhërave vetëm në një çështje, është element i njerëzve të dobët, këtë Allahu xh.sh. nuk e ngushton vetëm në një lëmi. Ka edhe një element të rëndësishëm që ne posaçërisht duhet ta kemi parasysh. Dobësia e njerëve që kanë stereotipe fetare është se fjalën e fundit e thonë në fillim. Kur’ani në të gjitha çështjet edhe në ndalesat edhe në urdhëresat ështëtedrixhii shkon shkallë-shkallë, doemthënë bën një hierarki të tyre prej asaj qëështë më pak e rrezikshme, deri te momenti i fundit qëështë më i rrezikshmi. Për shembull e njëjta gjëështë edhe me këto shembuj të cilët unë i dhash pak më përpara. Kjo sure Humezeh ka të bëjë me një problem etik të shoqërisë muslimane,për të cilën Allahu xh.sh. shumë rrallë e përdor në Kur’an vlerësimin vejlun li/mjer për ata, li kulli/të gjithë ata është edhe një përforcim tjetër, humezeh dhe lumezeh janë personat të cilët tallen. Herën e kaluar nuk e di a e thash ama më kujtohet mirë që në ligjeratën e ditës së premte e thash që personat më të ulët janë ata persona që tallen me hakikatin. Ka mundësi mos ta pranojnë një hakikat, edhe ju për shembull ka mundësi mos ta pranoni një të vërtetë që juve nuk iu pëlqen ose një të pavërtetë sipas jush, ama të talleni me atë, kjo është sjellje sotonike, kjo është sjellje e shejtanit. Për atë, të gjithë njerëzit të cilët tallen me fenë posaçërisht se këtu behët fjalë për atë (këtu e dini se e diskutuam se shkaku i zbritjes së sures është Xhemil Ibn Amr i cili talleshte me muslimanët, talleshte me një element të cilin nuk e njihte, vetëm për shkak të statusit të vet shoqërorë) janë personat më të ultë të shoqërisë. Bota bashkëkohore ka krijuar një imagjinatë të re shoqërore. Imagjinata e re shoqërore e botës bashkëkohore duke filluar prej shekullit të XX e këndej ka qenë që çdo gjë e cila është konservative duhet të mënjanohet nëse kemi dëshirë ne që të jemi të emancipuar dhe të përparuar, mirë ama na doli që përkundrazi personat të cilët i mënjanuan elementet bazë të traditës së tyre, qoftë fetare, qoftë nacionale, qoftë shoqërore, ata u çnjerëzuan, u tëhuajsuan, u alienuan, u tjetërsuan, për shkak se ne i këputëm rrënjët tona, nuk na doli llogaria ashtu si e kishim planifikuar. Prandaj, tash kohëve të fundit kemi një grup tëmbetjeve, të cilat kanë ngelur me këtë mentalitet dhe përpiqen që vlerësimet ndaj fesë t’i bëjnë në këtë mënyrë. Fakiri disa herëju kam thënë që besimtari i vërtetë nuk ka frikë prej sfidave shoqërore. Personi i cili ka besim në besimin e vet nuk frikohet, ai bëhet imam po, ama ai bëhet edhe politikan, ai bëhet edhe kryetarë komune, ai bëhet edhe profesor universiteti, ai hyn në të gjitha sferat e jetës ama ai kudo që të jetë nuk është vet, është me Zotin bashkë. Kësaj ne në tasavvuf çka i themi? I themi halvet der enxhumen / vet ama në mesin e njerëzve, d.t.th. pa marrë parasysh se në cilën sferë të jetës jemi, në patjetër e kemi që të jemi me Allahun xh.sh. bashkë dhe ta kemi parasysh se Ai na kontrollon neve, ama prej asnjë sfide pozitive jetësore muslimani, posaçërisht sufiu nuk ka të drejtë që të largohet. Prej ku lind mendimi se një periudhë thonin se këto muslimantë mundet vetëm në xhami të shkojnë, hoxhallarët mundet vetëm të lajnë xhenaze dhe të shkojnë në mevlude dhe me këtë mbaron puna? Tash pak nga pak (edhe në botë në përgjithësi po edhe te ne) kanë filluar ta marrin vesh se fetraët nuk janë vetëm për të larë xhenaze, por ai është një individ i cili është pjesë përbërëse e kësaj shoqërie, si musliman ai ka të drejtën e vet demokratike që të integrohet në të gjitha sferat e jetës. Ashtu siç ne nuk kemi mundësi t’i themi një personi qëështë ateist, që ti nuk ke mundësi të bëhesh kështu ose ashtu edhe askush nuk ka mundësi t’i thotë një muslimani që nuk ka mundësi ta bëjë këtë punë ose atë punë edhe këtë inferioritet ne gjithsesi duhet ta hjekim prej vetes.
Personat të cilët tallen me fenë dhe me hakikatin, atyre duhet t’iu qëndrohet fortë përpara. Ata të cilët nuk e pranojnë, ata të cilët nuk pajtohen me ne, s’ka problem si të kenë dëshirë, askush nuk i çon me zor ama, askush nuk ka të drejtë të tallet, atyre duhet t’iu tregojmë se me fenë nuk tallet, njëherit Zoti nuk e lejon këtë. Allahu xh.sh. personat të cilët tallen me mallin e atij, atyre të cilët nuk e pranojnë nuk u bën gjë, ama atyre të cilët tallen me fenë, atyre dënimin ua jep në këtë botë. Zullumi më i madh është tallja me hakikatin (“Vejlun li kulli humezetin lumezeh” e ka këtë konotacion), e pas kësaj ka edhe shumë nëngrupe tjera të tallësve ama elementi kryesorëështë për tallësit me Zotin, për tallësit me fenë, ndërsa pas saj bëjnë pjesë edhe nëse talleni me njerëzit. Kohëve të fundit, për t’u harruar përmasa më e rëndësishme e ajetit, komentet e kanë zbritur këtë ajetin me talljet të cilat i bëjnë njerëzit me njëri-tjetrin, është shumë më mirë të bësh tallje me një njeri (do ta lyp një person hakun) se sa të bëjsh talljeme një realitet të përgjithshëm të cilës i takojnë një pjesë e madhe e njerëzve. Traditë e besimtarit nuk është që të tallet me askënd, madje në suren Huxhurat Allahu xh.sh. posaçërisht e potencon këtë element që iu drejtohet besimtarëve që të mos tallen me njëri-tjetrin, posaçërisht femrat mos të tallen, mos ta përgojojnë, mos shpifin për njëra tjetrën, “Sa emra të ligë janë ata që ua ngjitni ju njerëzve, ata nuk i meritojnë”, “Dhe ata që nuk pendohen, ta dinë që janë prej zullumqarëve”.
Në vazhdim ajeti tjetër i sures Humeze thotë “El-ledhi xhemea ma len ve ad-dedeh” / “Janë persona që tubojnë pasuri dhe pandërprerë e numërojnë këtë pasuri”. Ta dini që ka dy lloje të personave që kanë pasuri. Një grup i personave ka që pasurinë e kanë mjet, një grup i personave ka që pasurinë e kanë qëllim. Grupi i parëështë pasanik, grupi i dytë fukara më i madh në botë për shkak se nëse pasuria shndërrohet në qëllim (se këtu ve ad-dedeh/pa ndërprerë e numërojnë pasurinë e tyre, e tregon se ato e kanë qëllim pasurinë) atëherë pasuria na shkatërron neve. Pasuria e dini pse nevojitet? Nëse juve ose mua dikush më thotë ‘Unë ty do të të jap 1 milion euro ama do t’a marr djalin, vajzn, zonjën do t’i vras këto’ a më duhet kjo pasuri mua? Nuk më duhet. Pse më duhet pasuria? Fitoj pasuri që të jem i lumtur, nëse kjo pasuri nuk më sjell lumturi mua, atëherë nuk më duhet. Juve disa herë ndoshta ua kam përmend rastin të cilin e tregon Aliu r.a. ku thotë: Pasuria dhe njeriu janë si anija dhe deti, përderisa uji i detit është jashtë anijes, e bën anijen të lundrojë, në moment kur do t’ia hiqni një dërrasë, i njejti ujë i detit hyn brenda në anije dhe anija fundoset. Këtu përmendet pasuria po ta dini që e njejta gjëështë edhe për pozitën, e njëjta gjëështë për lakmitë tjera të kësaj bote. Të gjitha këto përderisa përdoren si mjet, ato kanë mundësi që ta mbajnënë këmbënjeriun, në moment kur do të jenë qëllim, atëherë ta dini që e rrëzojnë njeriun. Ne si besimtarë, posaçërisht personat të cilët kanë simpati ndaj tasavvufit, që janë sufi , ata janë fakir ma’nevi. Fakri ma’nevi ose varfëria kuptimore është një kategori sufike, është një kategori e tasavvufit Islam që do të thotë që edhe kur është i pasur, kur ka shumë pasuri, ai sillet sikur asgjë nuk ka, se pronar i vërtetë i pasurisë së tij edhe i tij është Allahu xh.sh.. Domethënë termi fakir përdoret edhe për këtë çështje, ne nuk kemi asgjë, po edhe në të vërtetë nuk kemi, se nëse dikush mendon se ka diçka në pronën e tij është i marrë/budalla, se për asgjë nuk pyetemi ne. Çdo gjë prej pasurisë tonë, prej fëmijëve tonë janë të Allahut xh.sh. dhe të gjitha këta atëherë kur ne do të ndërgjegjësohemi dhe do të vetëdijësohemi se vërtetë janë të Tij, atëherë ato do të bëhen të mira të përhershme, të mira permanente. Këtë e thotëAllahu xh.sh. “Malli dhe fëmijët janë stoli e jetës së kësaj bote, ndërsa, më e mirë te Allahu xh.sh. si vepër dhe si e mirë janë ato që bëhen të përhershme si të mira”. Për tu bërë të përhershme si të mira, ka nevojë që ne t’i konsiderojmë se nuk janë tonat, jo t’i numërojmë, jo të na bëhen qëllim të jetës. Ju e dini që fakiri nuk koncentrohet vetëm në pasurinë se edhe kjo është një hegjemoni. Kjo periudha e fundit e humbjes së statusit të teologut te ne, për fat të keq na ka shndërruar neve teologëve në dilinxhi (lypës). Teologu ose imami i xhamisëështë personi më kryesorë në krejt lagjen, ama e dini kur është më kryesorë? Atëherë kur ai e ndjen veten se është ashtu, ama ai kur nuk e ndjen veten ashtu, jo për shkak të kryelartësisë larg kësaj, po për shkak të pozitës që e ka. Disa herë pozita juaj, nuk ju lejon që të bëni shumë modest që t’iu shkelin të tjerët. Edhe në aspektin e xhamisë, imami duhet ta ndjejë veten se është më i rëndësishmi i lagjes dhe se është aga i lagjes, përderisa nuk e ndjen këtë, atëherë secilit që do t’i jep 500 denarë në mevlud duhet t’i bëj politikë. Unë e di që ne kemi probleme financiare, mirë ama identiteti është shumë i rëndësishëm edhe këtë nëse do ta bëjmë për Zotin atëherë nuk diskutohet dot asgjë e kësaj bote që mund t’ia zë vendin. Mbrëmë e degjoja një emision (më vjen keq që nuk e keni dëgjuar) ishin dy profesorë të mi (njëri është shumë i mirë), flisnin për tasavvufin. Ishte Hasan Qamil Jëllmaz (një vepër të tij e kam përkthyer) edhe Mustafa Kara. Pyetën një pyetje aty se a është shejhi/myrshidi ndërmjetësues ndërmjet Zotit dhe njeriut. Mustafa Kara tha se ky konotacion nuk diskutohet, asnjë shejh nuk e konsideron kështu veten, nëse e konsideron nuk është shejh, ama tha t’ju tregoj shejhi çka është te ne. E dha një definicion/përkufizim fenomenal: Shejhi është personi i cili është në gjendje ta ndajë me ju përvojën më të lezetshme të jetës, dashurinë me Zotin. Domethënë këtë element nëse do ta kemi parasysh se ne jemi persona që jemi të dashuruar në Zotin, atëherë asnjë kënaqësi tjetër e kësaj bote nuk mund ta mund këtë, a Zoti këtë nuk e le pa shpërblim, këtë duhet ta dini. Nëse dikush mendon se Zoti do e lë pa shpërblim një sinqeritet, një dashuri të një personi ndaj Tij dhe që e bën punën tamam, mashtrohet, aspak mos dyshoni në këtë. Allahu xh.sh. thotë “Kush e bën një të mirë, Unë ia numëroj 10 të tilla” a sa sevap ajo është çështje tjetër. Kjo do të thotë që Allahu xh.sh. çdo të mirë të cilën ne e bëjmë, neve na e kthen. Për atë këtu është fjala për pasurinë, për mallin, po kjo vlen edhe për fëmijët. Unë kur kam mësuar hifzin hoxhë Mahmud efendia shpesh më thoshte ‘ju sheherlit jeni jorgan çoxhugi, ju s’mund ta bëni hifzin’ kishte të drejtë për shkak se sikur ishim pak më të lazdëruar edhe atëherë kur iu dhimbset fëmiu mos ta zgjoni ta falë namazin e sabahut, ta dini që i bëni dëm (këtu e kisha qëllimin), atëherë kur iu dhimbset ta çoni të punojë ta dini që i bëni dëm atij. Krejt këto janë elemente që fëmijët nuk i kemi qëllim ne, i kemi mjet; pasurinë nuk e kemi qëllim, e kemi mjet; pozitën nuk e kemi qëllim, e kemi mjet. Të gjitha këto nëse i përdorim vetëm për t’iu përkushtuar Allahut xh.sh., atëherë këto kanë mundësi neve të na çojnë lartë dhe mos të jemi inferior edhe në këtë botë edhe në botën tjetër. Këtu Allahu xh.sh. na flet edhe për një konstatim të rëndësishëm, qëështë cilësi dhe veti e personave koprac (që janë të shtrenguar), si një kategori e personave që tubojnë plot pasuri. Pasanik i vërtetë nuk është personi që tubon pasuri, po pasanik i vërtetëështë personi të cilit pasuria i tubohet. Nëse keni qëllim tubimin e pasurisë, nuk mund të ndani prej asaj pasurisë, ama nëse e keni qëllim ju të punoni dhe pasuria vet të tubohet, atëherë mund të bëheni pasanik të vërtetë, atëherë ju e dirigjoni pasurinë tuaj, e jo pasuria juve. Përderisa ju dirigjon pasuria, atëherë jeni rob të pasurisë, ama atëherë kur ju nuk keni dirigjim po ju e dirigjoni atë, atëherë kjo është shumë e lehtë. E dini si bëhet kjo? Kjo nuk është punë e lehtë, disa herë njerëzit janë në gjendje ta japin shpirtin, për ta ruajtur pasurinë (me ju hy një vjedhës në shtëpi, ju i dilni përpara). Mirë ama t’ju tregoj diçka. Ka një vepër (nuk e di a e keni lexuar) të Farabiut “Kahëzim në rrugë të lumturisë” (fakiri e kam përkthyer qysh në kohën kur kam qenë student) dhe aty flet për një kategori etike, për shprehitë. Thotë që prej vetive të mira etike janë trimëria, bujaria, edukata e kështu me rradhë, mirë ama për tu bërë kategori etike, ka nevojë për një veti që do të jetë mjet për këto edhe ajo është shprehia, domethënë trimërinë ta bëni shprehi. Edhe vetitë tjera për shembull bujaria, për të dhënë, duhet të bësh shprehi, kondicion. Personat që nuk kanë kondicion, nuk mund të japin, për atë këtë kondicion duhet ta bëjmë ne, duhet t’ua mësojmë edhe fëmijëve tanë. T’i mësojmë që pasurinë të cilën e kemi nuk është e jona, po sa më shumë do të japim, aq më shumë ajo pasuri do të na shtohet. Edhe dija është kështu, edhe dijen të cilën e kemi përderisa nuk e ndajmë me të tjerët, kjo dije nuk ngel edhe te ne. Juve t’ua jap edhe një sekret të dijes fakiri, nëse keni dëshirë t’i mbani në mend ato që i mësoni, atëherë tregouani njerëzve ani se nuk ju kuptojnë; për shembull e keni zonjën që nuk i kupton këto gjëra, e keni mësuar një hadith sonte edhe thirreni tregojani atë hadith, ky hadith ngel në kokë. Edhe pasuria, për të të ngelur, duhet ta ndash; edhe pozita nëse ke dëshirë të të ngel, duhet ta ndash me të tjerët, kur do të arrish në një pozitë duhet nëpërmjet të pozitës që e ke t’u ndihmosh të tjerëve, mos t’i xhelozosh të tjerët, t’ua mundësosh edhe të tjerëve të hyjnë në pozita të caktuara që i meritojnë. Vetëm në këtë mënyrë ka mundësi që ato të jenë permanente, të vazhdueshme dhe mos të të ikin prej dore. Këto janë postullate apriori për ne besimtarët, domethënë janë çështje të pakontestueshme për shkak se i thotë Allahu xh.sh., ndërsa nëse keni dëshirë t’i shihni si aposteriori, të cilat kanë mundësi të argumentohen, atëherë keni shembuj të shumtë prej jetës tuaj, po duhet t’i keni sytë të orientuar drejt asaj që ta shihni atë se shpeshherë ndodhin gjëra thoni ‘valla unë e bëra këtë’ shejtani atë e thotë edhe kur ju ndodh diçka që nuk e keni paramenduar të ndodhë thoni ‘valla unë e bëra, shumë jam i zoti unë’ por nuk është ashtu. Disa herë ndodhin gjëra të cilat nuk i keni paramenduar se do të ndodhin dhe ato janë nga ana e Allahut xh.sh.. Personi i cili i ka sytë e zemrës të hapur, i sheh këto edhe pasi që i sheh këto çka bën? I falemnderohet Allahut xh.sh., ndërsa Allahu xh.sh. çka thotë? “Lein shekertum le ezidennekum” / “Nëse ju falemnderoheni, atëherë Unë do tua shtoj të mirat edhe të kësaj bote edhe të botës tjetër”. Faleminderit.