Sureja Kafirun
Të respektuar miq, ne javën e kaluar e kryem tefsirin (komentin) e sures Nasr, një prej sureve të shkurtëra por shumë kuptimplote të Kur’anit famëlartë. Sonte do të fillojmë me suren Kafirun, që në gjuhën shqipe do të thotë pabesimtarët. Sureja e ka këtë emër për shkak se flet për pabesimtarët, dhe jo se është sureja e pabesimtarëve. Komentatorët e Kur’anit kanë treguar një kujdes të posaçëm që sureja mos të emërtohet si sureja e qafirëve/ pabesimtarëve, por të emërtohet si sureja e cila flet për gjendjen e atyre të cilët janë pabesimtarë. Për shkak se jemi brenda muajit të mevludit, për shak se mbrëmë ishte nata e e lindjes së Pejgamberit s.a.v.s., fakiri do të përpiqet që shkakun e zbritjes së kësaj sureje ta lidh me ardhjen e Pejgamberit s.a.v.s.. Sureja sipas mendimit të xhumhurit/ konsenzusit/ pjesës më të madhe të mufessirëve Pejgamberit s.a.v.s. i ka zbritur përderisa ai ka qenë në Meke (konsiderohet si sure e Mekes). Nëse iu kujtohet ne disa herë e kemi përmendur që suret e Mekes (mekkije) janë sure të cilat më tepër merren me besimin dhe me moralin/ ahlakun/ imanin e besimtarëve, për shkak se atëherë Allahu xh.sh. dhe Pejgamberi s.a.v.s. dëshironin të krijojnë një shoqëri me individ të fortë. Fakiri mendon që edhe bota islame në këtë periudhë kur nuk ka shtet është në periudhën e Mekes, është periudha kur kemi nevojë për ndërtimin e individëve të fortë, e jo vetëm për ndërtimin e “organizatave” të cilat do ta udhëheqin shoqërinë, se pa individ të fortë nuk kemi mundësi të ndërtojmë organizata të forta. Kjo është kështu në vet jetën e Pejgamberit s.a.v.s., në thirrjen e tij. Personat të cilët kanë qenë me Pejgamberin a.s. në Mekë, pastaj kanë kaluar në Medine, pastaj kanë marrë pjesë në luftën e Bedrit, janë persona të cilët më vonë e kanë udhëhequr shtetin islam, janë persona të cilët janë thirrë dhe kanë qenë arketipe të udhëheqjes si duhet të shoqërisë islame, për atë ky element është shumë i rëndësishëm. Ka një libër i cili flet për religjionet në Amerikë, në te thuhet se njerëzit atje janë religjioz vetëm pse i takojnë një kishe ose një grupi religjioz. Kur e pyet ‘A je ti religjioz?’ përgjigjet ‘Po unë e paguaj një herë në muaj ose vjet anëtarësinë në filan kishën edhe unë jam religjoz”, nuk bëhet njeriu religjioz kështu; domethënë me antarësim në një grup, në një tarikat, në një xhemat, njeriu nuk bëhet religjioz. Religjioziteti është diçka që ka të bëjë me brendinë e njeriut, mirëpo bashkëkohësia na e ka imponuar neve këtë mënyrë të mendimit dhe kryesisht njerëzit shesin religjiozitet për shkak se i takojnë një grupi ose një vendi dhe kjo aspak nuk përputhet me islamin, ndërsa Pejgamberi s.a.v.s. dhe as’habët të cilët kanë qenë përreth tij nuk kanë pasur një mentalitet të tillë. Kjo sure e ngërthen një element shumë të rëndësishëm të periudhës së Mekes. Është një sure e cila flet për mënyrën se si ne do të sillemi edhe me ato të cilët nuk mendojnë si ne nga aspekti i besimit. Edhe vet rima e ajeteve të sures është shumë interesante, është në harmoni të plotë me vetë kuptimet e sures. Germat e përfundimit të ajeteve janë n dhe m ; kryesisht n-ja është shkronjë më e butë, ndërsa m-ja është shkronjë më e fortë. Pejgamberi s.a.v.s. e ka patur mënyrën e bisedës të butë dhe kështu Allahu xh.sh. e ka urdhëruar atë dhe të gjithë pejgamberët gjatë historisë, që kur të bisedojnë me njerëzit në emër të fesë, atëherë të folin me butësi. Për shembull Musait a.s. Harunit a.s. kur ata u nisën që të takohen me faraonin, Allahu xh.sh. iu tha: “Fe kuula lehuu kaulen lejjinen leal-lehu jetedhekkeru eu jahsha” / “Ju të dy do të shkoni te farauni, po atij do t’ia tërheqni kujdesin me fjalë të buta, ndoshta atij do ti përkujtohet dhe do të ketë frikë dhe respekt ndaj Allahut xh.sh.”. Edhe kjo fjala ‘jetedhekker’ do të thotë që do ta rikujtojë qëllimin e krijimit dhe ardhjes së tij në këtë botë. Edhe Pejgamberit s.a.v.s. Allahu xh.sh. i thotë “Ve leu kunte fedh-dhan galidha’l-kalbi lenfeddu min haulik” / “Sikur ti të ishe i ashpër në bisedat tua, atëherë ta dish që ata do të largoheshin prej rrethit tënd, nuk do të rrinin më ty”, mirë ama në këtë sure Allahu xh.sh. e fillon me “Kul ja ejjuhel kafirun” kjo duket si e kundërt me mënyrën e thirrjes së Pejgamberit a.s., por prapseprapë Allahu xh.sh. i thotë “Unë të urdhëroj ty tash që këtyre që nuk besojnë drejtoju me këto fjalë”. Pra në momente të caktuara, kur duhet të priten disa gjëra, s’ka fjalë që duhet pak edhe dimensioni i ashpërsisë. Edhe këtë t’ua them fakiri, personi i cili nuk e di gjenezën e një ajeti dhe një sureje, mos të çohet të flet për atë sure ose për atë ajet; jo vetëm ta lexojmë ajetin edhe të themi ‘pu unë e di çka është kuptimi , çdo ajet ka shkakun e zbritjes, ka rrethanat e zbritjes dhe pa i ditur këto, pa i ditur fjalët që përdoren brenda ajetit çfarë kuptime tjera kanë, personi për të cilin ka zbritur çfarë karakteri ka patur, nuk kemi mundësi që të sjellim konkluza gjenerale në lidhje me ajetet e Kur’anit famëlartë. Ky ajet e dini kur ka zbritur? Për shembull në të shumtën e rasteve unë kam dëgjuar njerëz të cilët këtë sure e tregojnë në mënyrë arrogante se Allahu xh.sh. thotë “Kul ja ejjuhel kafirun” / “O ju që jeni pabesimtarë”, “Ju fenë tuaj, ne fenë tonë”, mirë ama ngjarja nuk është kështu. Ja si është ngjarja. Një grup prej parisë së Mekes e udhëhequr nga Utbe Ibni Rabia, Valid Ibni Mugire (personat të cilët kanë qenë armiqtë e përbetuar të Pëjgamberit s.a.v.s.) tubohen dhe shkojnë te Pejgamberi a.s. dhe i thonë: “Ne kemi ardhur të të propozojmë diçka. Propozimi ynë është që ti ndonjëherë të vish t’iu bësh ibadet zotrave tonë edhe ne ndonjëherë të vijmë ti bëjmë ibadet Zotit tënd, bashkërisht ta ecim këtë punë”. Kësaj në botën bashkëkohore e dini si i thonë? Kësaj në botën bashkëkohore i thonë pluralizëm fetar. Në perëndim për shembull kur uleni me njerëzit thonë “Çka ka lidhje, ai i krishterë i beson zotit, hebreji i beson zotit, budisti i beson zotit, krejt janë aty”. Ne si muslimanë nga aspekti shoqëror, ne kemi respekt edhe për krishtlindjet, edhe për pashkët, edhe të katolikëve, edhe të ortodoksëve, ua urojmë nëse duhet, mirë ama për rrugën që çon te Zoti ka një fé që është hak për ne (besimtarët, muslimanët) edhe ajo është feja islame. Në shoqëri të gjithve mund t’iu tregojmë respekt, këtë e kërkon edhe Kur’ani, ama pluralizmin fetarë ne nuk e kuptojmë si pluralizëm fetarë i rrugëve që krejt janë të vërteta, nuk është ashtu; secili ka të drejtën e vet është i lirë të besojë ashtu si ka dëshirë të besojë, ndërsa nga aspekti i takimit me Zotin, ajo është një punë tjetër. Sipas neve muslimanëve feja e vetme e cila është e pranuar te Allahu xh.sh. është feja islame. Prandaj, Pejgamberi s.a.v.s. nuk e ka pranuar këtë propozim të parisë mekase e cila kishte kërkuar që bashkërisht ta ecin këtë punë, ai ndonjëherë të shkojë te ato dhe ato ndonjëherë të shkojnë te ai. Këtë kush e ka bërë a e dini? Atëherë kur Perandoria Romake e ka pranuar krishterizmin me Kongresin e Nicesë ose Iznikut në vitin 313 mbreti Konstandin ka vendosur ta pranojë krishterizmin si fé (para asaj kanë qenë pagan). Kur vendos ta pranojë krishterizmin, krishterizmi depërton në perandori, mirë po askush nuk flet për kushtet të cilat i ka vendosur Perandoria Romake ndaj krishterizmit. Perandoria Romake e ka bërë këtë marrëveshje me krishterizmin, pikërisht për këtë, për shembull, krishtlindjet nuk janë në të njëjtën kohë, Hz.Isa ka lindur verës e ne krishtindjet i festojmë dimrit (nëse ka ngrënë fiq Hz.Merjemeja kur e ka lindur Hz.Isain, atëherë ka qenë verë nuk ka qenë dimër); janë këto për shkak se festat e dimrit janë festa të perëndimit (Europës), Perandoria Romake është perandori e perëndimorëve. Këtë kompromis krishterizmi e ka bërë edhe për atë në krishterizëm kanë depërtuar shumë elemente të paganizmit europian. Pejgamberi a.s. mekasve u ka thënë: “Jo. Nga aspekti i fesë ne e kemi fenë tonë, ju mbajeni fenë tuaj” dhe sureja Kafirun është sure e cila flet për këtë çështje, flet për atë se nga aspekti i afrimit te Zoti një fé është, është feja islame dhe ne këtë nuk e përziejmë me asgjë, dhe këtu nuk bëjmë aspak tolerancë. Kohëve të fundit përdoret shumë termi tolerancë fetare. Termi tolerancë është term i huaj për ne muslimanët, edhe pse tash i kemi përzi më të gjitha, është bërë një kompleksivitet dhe përzierje e termeve që është duke na bërë shuëm dëm. Për shembull çka nënkuptojmë me tolerancë? Tolerancë do të thotë ti largosh parimet tua dhe në vend të parimeve tua t’i tolerosh parimet e dikuj tjetër, ndërsa ne nuk mund ta bëjmë një gjë të tillë. Ne mund të kemi mirëkuptim për të tjerët, që secili të jetojë si të dojë, ama nga aspekti i fetarësisë nuk kemi të drejtë që parimet e dikujt tjetër ti konsiderojmë si të njëjta me tonat për afrimin drejt Zotit. Për atë edhe në fillim e thash gjithsesi ne duhet të jemi të pastër me Zotin, kur do të folim edhe për një ajet të Zotit, për një hadith, atëherë duhet gjithsesi ta dimë mirë gjenezën dhe rrënjët e tij. Kohëve të fundit, posaçërisht në rrjetet sociale kemi shumë hoxhallarë, analist të cilët vrasin edhe presin. Çka do të thotë ajo!? Njerëz të cilët nuk kanë haber prej fesë ose nuk kanë lidhje me një lëvizje, një ngjarje në emër të fesë, unë nuk e di si kanë guxim. Për shembull ju si mundet ta akuzoni fakirin (nga aspekti i fesë flas) se në konfliktin që e kam unë me Mejdiun (për shembull), unë jam gabim dhe Mejdiu është në të drejtë, as mua më njihni e as Mejdiun, as mua ma dini origjinën, lëvizjen, mënyrën e veprimtarisë e as Mejdiut dhe kjo njëherit është përgojim edhe nëse ke të drejtë, e nëse nuk ke të drejtë është iftira/ fitne/ shpifje. Pse duke ndejtur në dhomë të bëjmë gjynah? E njëjta gjë na ndodh edhe atëherë kur flasim në emër të Kur’anit ose kur flasim në emër të hadithit ose në emër të gjërave tjera. Në rastin e zbritjes së sures Kafirun, mekasët erdhën dhe i thanë Pejgamberit a.s. bashkërisht ta ecin këtë punë. Pejgamberi a.s., të respektuar miq, në këtë rast kishte edhe një sfidë para vetes. Sfida e parë ishte që në emër të tolerancës të oranojë disa parime fetare të tyr dhe të mos bëhen trazira shumë (ne këtë metodë e përdorim shumë). Ka elemente në të cilat ne mund të mirëkuptohemi me të tjerët, ama ka elemente në të cilat ne nuk kemi mundësi që të mirëkuptohemi me të tjerët. Do t’ua tregoj një rast. Tash për shembull jemi ulur në një mjedis në të cilin pihet alkool dhe ne për shkak të mirëkuptimit që e kemi (edhe pse nga aspekti i jurispudencës fetare/ fikhut nuk kemi të drejtë të ulemi në një mjedis në të cilin pihet alkool), për shkak të davetit, mos ta prishim rendin aty, jemi ulur edhe në atë mjedis nëse nuk e ngrejsh gotën, një pjesë e madhe e atyre që pinë alkool thonë ‘mjaft më, shumë të prapambetur jeni’. Para disa ditëve e pash një fotografi, në të cilën disa fëmijë falen në shkollë (me siguri e keni parë edhe ju) edhe dikush e komenton thotë që bankat e shkollës nuk janë për këtë punë, por janë për të mësuar, pajtohem. Domethënë çdo gjë që edhe në emër të fesë e bëjmë që të na shohin të tjerët nuk është mirë, mirë ama në të njëjtën bankë, të njejtit nxënës sikur të pinin alkool, atëherë nuk do të kishte problem; ose në atë mjedis ku pihet alkool ti nëse nuk e ngre gotën, ai prej karshi të thotë ty ‘S’bën kaq prapambeturi, çka do të bëhet nëse e ngre gotën”, ti e ke për borxh ti thuash atij se është haram por nuk i thuash, ja sillesh me “tolerancë” , ndërsa ai nga ana tjetër ty të thotë që ‘S’bën edhe kaq, të mos e ngrejsh gotën edhe ti me ne’. Do të thotë që ka elemente të cilat ka mundësi të mirëkuptohen, por ka edhe elemente të cilat nuk kemi mundësi që ti mirëkuptojmë, veçanërisht kur bëhet fjalë për fenë. Ky ishte rasti që kishte ndohdur ndërmjet mekasve dhe Pejga,mberit a.s. dhe si pasojë kishte zbritur sureja Kafirun. Gjithashtu në këtë rast mekasit erdhën i thanë Pejgamberit a.s.: “Të propozojmë edhe diçka tjetër. Ti me siguri këtë je duke e bërë për të arritur ndonjë famë, të bëhesh i famshëm në mesin e njerëzve. Atëherë ne të propozojmë ty diçka. Të japim pasuri sa të duash, ama lëre këtë fé; të propozojmë të bëhesh kryetar i Mekës, lëre këtë fé; të propozojmë të të japim më të bukurun mekase, lëre këtë fé”. Pejgamberi a.s. tha: “Nëse dilellin në supin e djathtë, e hënën në supin e majtë ma vendosni, unë nuk do të tërhiqem nga kjo thirrje në të cilën jam duke thirrur”. Ky element që ka ndodhur me Pejgamberin s.a.v.s. mendoni se është e rastit? Jo. Këtë sfidë për çdo ditë neve na e parashtron shejtani, është një çështje që çdo ditë ballafaqohemi ne me atë. Në të shumtën e rasteve ai e parashtron pasurinë si një element për t’u larguar prej nënshtrimit të plotë në Allahun xh.sh., disa herë e parashtron pozitën si element për t’iu larguar nënshtrimit në Allahun xh.sh. dhe të tretën herë e parashtron epshin ( Pejgamberi ishte mashkull ia parashtroi femrën më të bukur, po ka mundësi të jetë femër t’ia parashtroj mashkullin më të bukur). Këto dy ngjarje që janë ngushtë të lidhura me suren Kafirun, neve për çdo ditë na përsëriten. Shikoni, ka mundësi njeriu të mos jetë shumë fetarë, askush askënd me dhunë nuk e çon të bëhet fetarë, ama të thuash ‘çka ka lidhje, ai lutet te zoti i vet’ kjo nuk është bisedë e cila ka një platformë si duhet. Ka mundësi të duash të fitosh shumë para, të duash të jesh në pozitë, të duash ta kënaqësh epshin tënd, askush nuk të përzihet është puna jote (je përgjegjës vet për atë punë) ama nëse këtë ia ngarkon se feja e kërkon këtë prej teje dhe nëse përpara e nxjerr fenë, atëherë unë themqë nuk është ashtu, problemi është në këtë element. Domethënë nuk kemi mundësi kënaqësitë tona personale ti arsyetojmë me elementin fetarë. Pejgamberi a.s. si njeri i zakonshëm do të kishte mundësi të pajtohet me mekasit (“Unë ndonjëherë do të vi tek ju, ju ndonjëherë do të vini tek unë”) por nuk u pajtua. Disa parime të fetarësisë të cilat janë në lidhje dhe relacion me Zotin, janë pak më të ndryshme. Ja pra, muaji i Mevludit është muaji i lindjes së Pejgamberit a.s., është muaji në të cilën ne i përkujtojmë këto elementetë Pejgamberit a.s.. Nëse Pejgamberin s.a.v.s. ne e lëmë në histori, atëherë ai nuk do të jetë pejgamber i fundit, se sikur të kishte dimensionin historik, atëherë Allahu xh.sh. thotë “Unë nuk lë asnjë popull pa i dërguar pejgamber”. Do të thotë që Pejgamberi a.s. nuk është person historik. Pejgamberi a.s. është person metahistorik, është person i cili e ka përfshirë në tërësi historinë, e ka ngërthyer në vete historinë. Ngërthimi i historisë nga ana e Pejgamberit s.a.v.s. atë e bën person universal. Traditën, veprimtarinë, sunnetin e Pejgamberit a.s. e bën si një traditë konstituive e cila vazhdon deri në ditën e kijametit, për atë është i rëndësishëm Pejgamberi s.a.v.s. për ne dhe për atë ne kemi konsideratë ndaj ardhjes së Pejgamberit s.a.v.s. në këtë botë. Shpeshherë personat të cilët janë pak kundër mënyrës manifestuese të ngjarjeve nga jeta e Pejgamberit s.a.v.s. thonë që ai ka qenë njeri si të gjithë të tjerët. Edhe një herë më përpara e thash fakiri, po ja po e përsëris edhe një herë, s’ka fjalë që ai (Pejgamberi a.s.) është besher, është biologjikisht njeri (nuk është as xhin, as melek, as Zot (hasha)), mirë ama ai nuk është njeri nga aspekti i personit filozofik si të gjithë njerëzit tjerë. Një poet i yni e ka thënë shumë mirë: “Ai është njeri por jo si njerëzit tjerë, në realitet është si margaritari në mesin e gurëve”. Edhe margaritari është gur, ama vlen shumë më tepër se gurëzit tjerë. Do të thotë që ky element i Pejgamberit s.a.v.s. është element shumë i rëndësishëm dhe prandaj ne në natën e mevludit që bie në natën e 12 Rebiul evvelit (Pejgamberi s.a.v.s. ka lindur në agim, ditën e 12 Rebiul evvel). Me sistemin e ri te ne dita fillon me mëngjesin, për shkak se kalendarin e kemi sipas diellit dhe sipas diellit dita fillon me mëngjesin, ndërsa kalendari islamik është sipas hënës dhe dita fillon me perëndimin e diellit. Për shkak se dita në kalendarin hënor fillon me perëndimin e diellit, ne i themi nata, ama ajo është dita e lindjes së Pejgamberit s.a.v.s. është sot (12 rebiul evvel). Feja nuk ka mundësi të rijë në këmbë pa manifestime të caktuara. Për shembull, namazi i xhumasë është një manifestim fetarë, është farz për të gjithë njerëzit, është obligim i domosdoshëm individual për njerëzit. Për shembull mund të thotë dikush pse të shkoj të fali xhumanë në xhami, do të shkoj në shtëpi ta fal; pse për shembull imami ditën e xhuma të mbajë hutbe?; pse namazin ta falë me zë, a nuk është një manifestim namazin ta falësh me zë? Mund ta falësh vet me zë, ama kur e fal me imam me zë është një mënyrë manifestuese. Për atë feja qëndron në këmbë nëpërmjet të manifestimeve. Kur’ani i ka vendosur vetëm ata të cilat janë primare. Ja po ua jap edhe një shembull nga aspekti i jetës shoqërore në përgjithësi. Në martesën, primare është të bëni kurorë me dikë, të vendosni që do të martoheni, ta bëni kurorën edhe kryhet puna, mirë ama ne e bëjmë edhe dasmën, shkojnë e vijnë miqt, varësisht nga rajoni dhe zakonet, që domethënë manifestimi ia mundëson kurorës konotacion e gazmendit, përndryshe dasma nuk do të kishte dallim nga vdekja. Edhe mevludi është një ngjarje, në këtë natë ka lindur Pejgamberi s.a.v.s.. Ne vetëm mund ta përkujtojmë në kokë se ka lindur dhe është ditë e madhe, ama atëherë kur do të bëjmë një manifestim pak më solemn, atëherë në psikologjinë e njerëzve mbetet se ne i kushtojmë rëndësi të posaçme kësaj ngjarjeje, si edhe që i kushtojmë rëndësi ngjarjeve të tjera të cilat kanë të bëjnë me jetën tonë shoqërore. Faleminderit.
